‘ADINI UNUTAN ÜLKE’NiN SÖZLÜĞÜ ÇIKTI

Sevan Nişanyan, Cumhuriyet döneminde veya hemen öncesinde resmi kayıtlarda adı siyasi, ideolojik ve sosyal amaçlı değiştirilen yerleşim birimlerinin sözlüğünü yazdı. Nişanyan 15 bin 250 yer adının yer aldığı sözlük için 1928 tarihli ‘Son Teşkilatı Mülkiyeye Göre Köylerimizin Adları’ yayını, 1946 tarihli ‘Meskun Yerler Kılavuzu’ ve 1968 tarihli ‘Köylerimiz’ yayınından yararlandı. Nişanyan kitabında yer adlarını değiştirme alışkanlığının, Abdülaziz ve II. Abdülhamid saltanatlarında başladığını söylüyor. O dönemde pek çok yerin adı Aziziye ya da Hamidiye’ye dönüşüyor.
İttihat ve Terakki yönetimi ise Balkan yenilgisinin etkisiyle Rumca ve Bulgarca yer isimlerini Türkçeleştirme kampanyası başlatıyor. Bu şekilde Bursa’nın ilçesi Atranos, Orhaneli; yine Bursa’daki Mihaliç, Karacabey ve Aydın’daki Ayasluk, Selçuk oluyor. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ise Yunan işgalinden kurtulan bazı yerlerde Yunan kökenli adlar değiştiriliyor. Sözgelimi Kirmasti Mustafakemalpaşa, Punta ise Alsancak’a dönüşüyor. 1980’lerden sonra belirginleşen bir eğilim de, gülünç yer adlarının değiştirilmesi. Buna örnek olarak Devekovançiftliği’nin Yeşilyurt’a, Engilekinyanalağı’nın ise Yeşilköy’e dönüşmesi gösteriliyor.

Atranos - Orhaneli
Ayasluk - Selçuk
Mihaliç - Karacabey
Kirmasti - Mustafakemalpaşa
Punta - Alsancak
Elaziz - Elazığ
Dersim - Tunceli
Diyarbekir - Diyarbakır

Nişanyan’ın sözlüğünde yer almasa da; Türkiye’de gösterdikleri kahramanlıklar nedeniyle adları değişen şehirler de var. 7 Şubat 1973’de de Maraş’a Kahramanlık unvanının da verilmesiyle şehir Kahramanmaraş adını aldı. Urfa da aynı gerekçeyle Şanlı unvanını yine TBMM tarafından 1984 yılında aldı.
Fransız kuvvetlerine karşı şehrin savunmasını, verdiği 6 bin 317 şehide rağmen
sürdüren Antep de 1928 yılında da adı Gaziantep olarak değiştirildi.

- 1921 öncesi Artvin’de Türkçe yer adının hiç olmadığını savunan Nişan- yan, bu tarihten sonra buradaki köylerin adlarının Türkçeleştiğini yazıyor.
- 1933’ten sonra Türk ocakları kadrolarının etkisiyle Elaziz Elazığ’a, Dersim Tunceli’ye, Diyarbekir de Diyarbakır’a evriliyor.
- 1950’lerin sonunda ise, içinde ‘kızıl’ sözü geçen 60 köy ve kasabanın adı değişiyor.
- 1956’da kurulan Ad Değiştirme İhtisas Komisyonu’nun faaliyetini sürdürdüğü 1978’e kadar 15 bin yerin adına müdahale ettiğini söylüyor.
- 1980-83 arasında da bazı doğu illerinde Kürtçe mezra ve yayla adlarınının sistemli olarak Türkçeleştirildiğini ekliyor.Sözgelimi Kuçik yerine Bozbağlar, Zengi yerine Dolunay, Zengesor yerine Akçabudak kullanılıyor bugün.
- 1983 yer adlarını Türkçeleştirme çalışmalarının sona ermiş göründüğünü tarih olarak geçiyor.