İkiztepe Höyüğü: Döneminin çok ötesinde

Milliyet Arkeoloji | arkeoloji@milliyet.com.tr - Karadeniz’in binlerce yıllık tarihine dair ipuçları veren İkiztepe Höyüğü kazılarında, bu kazı sezonunda da önemli bulgulara ulaşıldı. Eylül ayında tamamlanan 2023 yılı dönem kazısından çıkarılan eserler de Samsun Arkeoloji Müzesi ile Bafra Müzesi’nde ziyaretçilerini bekliyor. Medeniyetlerin geçmişine dair derin izlerin sürüldüğü kazı çalışmaları sayesinde, binlerce yıl öncesinin kültürel, ekonomik ve toplumsal yaşamına dair birbirinden ilginç buluntular ortaya çıkıyor. Bir kültür ve tarih hazinesi olan Anadolu’da saklı bulunan sayısız kalıntı, usta bir işçilikle gün ışığına çıkarılmayı bekliyor. Türkiye’de kültür mirasının ortaya çıkarılması için yürütülen önemli kazı çalışmalarından biri de Samsun’daki İkiztepe kazıları. Keşfedilmesi 1944 yılına kadar uzanan ve 1974’ten bu yana sürdürülen İkiztepe kazılarında; bilimden tekstile, mimariden sanata kadar ekonomik ve toplumsal hayata dair çarpıcı bulgulara ulaşılıyor. Çalışmalar, ilk yerleşim izlerinin M.Ö. 4500’e uzandığı İkiztepe’nin, bundan binlerce yıl önce çok önemli bir dokumacılık merkezi olduğuna işaret ederken, bölgenin tarih öncesi çağlarda dahi bakırın merkezleri arasında konumlandığını ortaya koyuyor. İkiztepe’de 2023 sezonunda kazılar, Eti Bakır’ın desteğiyle sürdürüldü. 179 eserin bulunduğu 2023 sezonu kazılarında İlk Tunç Çağı’na yönelik önemli sonuçlara ulaşıldığını belirten Kazı Başkanı, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aslıhan Beyazıt, İkiztepe’ye ilişkin şu bilgileri paylaşıyor: “Samsun’un 55 kilometre ve Bafra Ovası’nın yedi kilometre kuzeydoğusunda yer alan İkiztepe’de, ilk yerleşim izlerinin M.Ö. 4500 yılına kadar uzandığını görüyoruz. Dört tepeden oluşan bu alanda ortaya çıkardığımız eserler, İlk Tunç Çağı olarak adlandırılan döneme ait çok önemli ayrıntıları da öğrenmemizi sağlıyor. Çivi kullanmadan inşa edilen ahşap, saz damlı evlerde yaşayan İkiztepelilerin döneminin çok ötesinde yaşadıklarını, el işçiliklerinden, tıbbi uygulamalarından ve mimarilerinden anlamak mümkün.” Kazı Başkanı Aslıhan Beyazıt, İkiztepe Höyüğü kazılarında çıkan buluntuların, Samsun Arkeoloji Müzesi ile Bafra Müzesi’nde ziyaret edilebileceğini de ifade belirtiyor.

Metal ustaları

Bölgenin kültürel ve toplumsal yaşamına dair önemli izlere ulaşılan çalışmalarda bugüne kadar binlerce eserin açığa çıkarıldığını söyleyen Beyazıt, “İkiztepe kazıları, Karadeniz ve Samsun’un tarihinin ele alınması bakımından stratejik bir önem taşıyor. Eylül ayında tamamladığımız 2023 kazı sezonumuzda, Erken Tunç Dönemi’ne ait bir alanda gerçekleştirdiğimiz kazılarda keşfettiğimiz mezarlık alanında, çocuk ve yetişkinlerden oluşan dört iskelet tespit ettik. Dikkatimizi en çok çeken buluntuların başında, bakırdan yapılmış mızrak ucu, spatula ve küpe gibi zengin metal hediyelerin yer aldığı mezarlar geliyor. Bu da İkiztepelilerin metali kullanmak konusunda oldukça önemli teknik bilgiye ve ustalığa sahip olduğunu ortaya koyuyor” diyor.

Ameliyat izleri İkiztepe, Anadolu’nun dünya tarihindeki yerinin daha iyi anlaşılması bakımından büyük anlam taşıyor. Yerleşmede ortaya çıkartılan mimari kalıntılar, 5 binin üzerinde tezgâh ağırlığı, kemik ve taş eserler, İkiztepe’nin el işçiliğindeki gelişmişliğini ortaya koyuyor. Ayrıca Karadeniz’e özgü ahşap mimarisinin en erken örnekleri de İkiztepe’de bulunuyor. Beyazıt sözlerini şöyle sürdürüyor: “Karadeniz’in ve Samsun’un hâlâ tam anlamıyla keşfedilmemiş bir kültürel miras hazinesi olduğu tartışmasız. İkiztepe’de devam eden çalışmalar, bölgenin kültürel öneminin yanı sıra Erken Tunç Çağı’nda İkiztepelilerin bilimsel gelişimi konusunda da önemli bilgiler veriyor. İkiztepe Höyüğü kazılarında açığa çıkarılan bazı iskeletlerde, kafatası ameliyatı olarak bilinen ‘trepanasyon’ denilen ameliyat izleri, İkiztepe’nin bu dönemde tıp alanında da büyük ölçüde gelişmiş olduğunu ortaya koyuyor. Hitit öncesi ilk Tunç Çağı ve Geç Kalkolitik dönemlerinin izlerini aradığımız bu bölgede ortaya çıkan bulgular, buranın yalnızca maden ve tekstil işçiliğinde değil, tıp alanındaki gelişimini de gösteriyor.

15 bine yakın buluntu çıktı

Samsun’un Bafra ilçesinde 1974 yılında başlatılan ve bugüne kadar 15 bine yakın arkeolojik buluntunun ortaya çıkarıldığı İkiztepe Höyüğü’nde yürütülen araştırmalar sayesinde, Karadeniz’in köklü geçmişi gelecek nesillere aktarılacak.