Doğanın ve insanın el birliği: Ihlara Vadisi

HAZIRLAYAN: GÜLAY SERT: 1- Lavların eseri

Ihlara Vadisi, Aksaray iline bağlı Güzelyurt ilçesi, Hasan Dağı ve Melendiz Dağı’nın eteklerinde oluşmuş bir kanyondur aslında. Hasan Dağı, her ne kadar sık sık patlamasa da 13 milyon yıl öncesinden bu yana aktif olan bir volkandır. Uzmanlara göre ülkemizde patlama olasılığı yüksek olan dağlardan biridir. Geçmişte yaşanan patlamalarda ortaya çıkan lavlar, kalın bir yorgan gibi alanı kaplamış. Zamanla lavlar soğumuş, Ihlara Kanyonu, soğumanın ardından gerçekleşen çatlama ve çökmelerle oluşmuştur.

2- Melendiz Çayı

Kanyonu oluşturan bir diğer öge Melendiz Dağı’ndan doğan Melendiz Çayı’dır. Milyonlarca yılda volkanik tüflfleri yararak bu çatlaklardan yol bulan, Melendiz Çayı, binlerce yıllık aşındırma sonucunda kanyonun bugünkü şeklini almasını sağlamış. Geçmişte Melendiz Çayı’nın adı Kapadokya Irmağı anlamına gelen “Potamus Kapadukus”muş. Bir adı da Uluırmak olan, Melendiz Dağı‘nın yamaçlarından doğan Çay; Ilısu, Ihlara, Belisırma, Yaprakhisar, Selime ve Kızılkaya kasabalarında aktıktan sonra Mamasın Barajı’na ulaşmaktadır. Yağmur, sel ve rüzgâr gibi diğer doğal etkenler de derin ve dar vadilerin oluşmasında Melendiz’e yardım ederek katkıda bulunmuştur.

3 - Yemyeşil bir bölge

Vadinin yer aldığı bölgede kurak ortama uygun otsu bitkilerle seyrek bodur ağaçlar, vadinin içerisinde ise yemyeşil bağlar bahçeler yetişmektedir. Yani vadinin dışında bozkır, içinde neredeyse ılıman iklim hâkimdir. Böylesine önemli bir alan insanların dikkatinden kaçmamış, bölge M.Ö. 8000 yılından itibaren yerleşim görmüştür. Bunca yıllık uzun geçmişine rağmen bölge çok sonraları önem kazanmış.

Dinî bir merkez

Hristiyanlığın ilk yıllarında bu dini kabul etmek yasakmış. Bu dini kabul ettiği öğrenilen kişilere ağır cezalar veriliyormuş. M.S. 4. yüzyılda, Aksaray ve Kapadokya Bölgesi’nde yetişen bazı din adamları Göreme, Güzelyurt ve Belisırma’yı dini bir merkez haline getirmişler. Dininden vazgeçmek istemeyenler, Ihlara Vadisi’ne sığınmışlar. Kayaları oluşturan tüfün kolay oyulabilme özelliğinden yararlanarak buralara konutlar, kiliseler inşa etmişler. Böylece hem dini inançlarını gizlice yaşayarak hem de yasaklayanlardan korunarak yaşamlarını sürdürmüşler. Rakamlar kafanı karıştırmasın, aklında bulunsun diye söylüyorum; o yıllarda burada 100’den fazla kilise, 16 manastır, din eğitimi yapılan sayısız yer varmış, 1500’den fazla yerleşim biriminde 80-100 bin civarında nüfus yaşıyormuş. Kanyon boyunca menderesler yaparak, kıvrıla büküle akan Melendiz sebebiyle, bölgenin eski sakinlerine “dönerek akan suyun halkı”, yani “Peristremma” denmiş.

Özel Çevre Koruma Bölgesi

Bugün vadide Ihlara’dan Selime’ye kadar uzanan 14 kilometrelik yol boyunca 12’si ziyarete açık, 105 civarında kilise bulunmaktadır. Hem doğal hem de kültürel açıdan ülkemizin önemli değerleri arasında yer alan Ihlara Vadisi, 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu’nun 21.11.1990 tarih ve 20702 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren kararı ile Ihlara (Kapadokya) Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB) ilan edilmiştir.