Vegan dalgası
Gençler arasında veganlık popülerlik kazanmaya başladı. Bunun temelinde, sağlıklı yaşam arayışları, hayvansal ürünlerin üretim süreçlerine dair kaygılar, çevreci tutumlar ve veganlık kavramının daha “havalı” olması gibi farklı nedenler var
Vegan beslenme, artan çevre bilinci ve sosyal medyanın da etkisiyle son yıllarda hiç olmadığı kadar popüler. Ancak sağlıklı olup olmadığına dair farklı görüşler var. Özellikle çocukların ve gençlerin gelişimi üzerindeki etkileri halen tartışılıyor. Öte yandan gençler arasında da yükselen trend, çünkü iklim krizi konusunda duyarlı gençler, hayvansal gıda tüketiminin son bulmasını önemli bir adım olarak görüyor. Öte yandan ailelerin kafası karışık. Ebeveynler, çocuklarının kararına saygı duymak ve onların gelişimleri için endişelenmek arasında gidip geliyor.
Vegan gençler ne diyor?
Azra Çimen: Vegan olmaya karantinada karar verdim. Buna karar vermemdeki en büyük etken hayvanları çok sevmem ve onları artık yemek istemememdi. Böylece bırakmış oldum. Bu isteyerek ve huzurla yaptığım bir şey; o nedenle hiç pişman değilim.
D. S.: Veganlık serüvenim yaklaşık 5 sene önce 13 yaşında iken başladı. Çoğunda vejetaryendim. Amacım hiçbir zaman “vegan olacağım” değildi. Daha çok doğaya şefkat ve saygılı olmayı amaçlıyordum ki, amacım hâlâ böyle. Genellikle baklagiller ağırlıklı beslenmenin öğrenci olarak hem daha kolay hem daha ucuz olduğunu düşünüyorum. İlk başladığımda demir eksikliği yaşamıştım, ama bir müddet tedavi olduktan ve yeme alışkanlıklarımı daha sağlıklı hale getirmeye başladıktan sonra problem kalmadı. Annem de vegan beslenmeyi denemişti. Bazen annemle vegan/vejetaryen restoranlar keşfedip yemeğe çıkıyoruz.
Reyyan Aslan: Veganlığı 15-16 yaşlarında sosyal medya üzerinden tanımaya başladım. İlk zamanlar sadece yaptıkları farklı ve garip olsa da saygı duyulması gerektiğini düşünüyordum. Hayvancılık sektörünün dünyaya ne kadar zarar verdiğini ve hayvansal beslenmenin etkilerini öğrendikçe veganlığın olması gereken şey olduğunu anladım. 16 yaşımda vegan olmaya karar verdim ama cesaretim yoktu. Yaklaşık 4 aydır veganım. İlk başlarda ailem çok endişelenmişti. Onları bir diyetisyenle görüştürdüm ve bunun benim için yarar sağlayacağını anlamalarını sağladım. Şimdi dışarıda ne zaman vegan bir şey bulsalar denemem için bana getiriyorlar.
Osman Enis Koçak: 15 yaşındayım ve yaklaşık 8 aydır veganım. Fikirlerimin ve eylemlerimin çeliştiğini anladığımda vegan olmaya karar verdim. Sağlık problemim yok aksine alerji gibi var olan problemlerim çözüme kavuştu. Ailem ne destek ne de köstek, nötr bir tavır sergiliyor.
Aileler ne diyor?
Sevil Çimen: Pandeminin başında 16 yaşındaki kızım gelip, “Anne sana bir kararımı açıklayacağım, ben vegan oldum” dedi. Bir süredir sinyallerini veriyordu zaten. Ama bu kadar radikal bir karar benim için ürkütücü ve endişe vericiydi. Bu konuda kararına saygı duyduğumu ama gelişimi konusunda endişe ve korkularım olduğunu söyledim. Bu süreçte benim için en önemli şey onun sağlığı. Bir diyetisyene gidip, vitamin takviyesi alması gerektiğini söylediğimde kabul etti. Halen içim pır pır etse de kızımın bu kararında yanında ve destekçisiyim.
Meltem Aybar: Kızımızın vegan olma kararına saygı duyuyoruz. Ben ve babası vegan değiliz ama onun bu kararı aldığını duyduğumuzda ilk iş konu hakkında okumaya ve araştırmaya giriştik. İnsan ilk etapta “Ne pişireceğim şimdi?” telaşına kapılıyor, ancak hayvansal gıdaları mutfağınızdan çıkardığınızda da nohut, mercimek, bezelye, fasulye, tüm yeşil bitkiler gibi bir dolu seçeneğiniz olduğunu görüyorsunuz.
Mey Aybar: Hayatım boyunca vejetaryen olmaya çalışmıştım ama bir türlü beceremiyordum. Bir gün Nevşin Mengü’nün Tedex konuşmasını izledim ve sanırım ipler o an koptu. Çok sorun yaşayacağımı sanmıştım başta ama Türk mutfağında o kadar çok alternatif var ki! Evde pişen yemeklerden eti çıkardık ve daha sonra tereyağı yerine zeytinyağı kullanmaya başladık. Hayatımda hiç bu kadar enerjik ve zinde olduğum bir dönem olmamıştı. Spor yapmaya motivasyonum bile var!
‘Sadece besin seçimi değil’
Diyetisyen/yazar Güneş Aksüs: Son yıllarda vegan yaşam şekli artıyor, beslenme modeli demiyorum yaşam tarzı diyorum; çünkü veganlık sadece besin seçimi değil. Fakat bir de bugüne kadar elimize ulaşan bilimsel kanıtlar var. Bu da şu; bebekler ve çocuklarda hatta ergenlerde vegan beslenme gibi sert seçimler sorunlara sebep olabiliyor. Büyüme döneminde mutlaka dengeli olarak besinlerin tüketilmesi gerekiyor, protein seçenekleri hem hayvansal hem de bitkisel kaynaklardan geliyor. Hayvansal kaynaklı protein seçeneklerinin emilimi daha yüksek. Peki, ne yapalım? Et tüketim miktarlarını azaltabiliriz. Daha çok bitkisel protein alır, hayvansal kaynakları minimumda tutabiliriz yani 300-400 gramlık burger veya bonfile yerine çocuklara kıymalı sebze pişirmek gibi. Vejetaryen beslenme olabilir, fakat yine de özellikle balık tüketimi çok önemli. Tüm bunları yapmakta zorlanıyorsa tahlilleri kontrol ederek besin takviyesi yapmak gerekiyor. Özellikle D vitamini, demir, B12, Omega 3 takviyesi düzenli olarak kullanılmalıdır.
