Haklı çocuk mutlu çocuk

Çocukların daha iyi bir yaşam, mutlu bir çocukluk dönemi yaşaması için farkındalık yaratan 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü’nde “Çocuğum Haklıyım” projesini ve çocuklarla haklarını konuştuk.

20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü. Çocuk hakları, dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan sahip olduğu eğitim, sağlık, yaşama, barınma; fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi haklarının hepsini birden tanımlamakta kullanılan evrensel bir kavram. Ancak bu hakların ne kadarını gerçek anlamda yaşayabiliyorlar. Çocuklar, ne yazık ki dünyanın pek çok yerinde bu haklardan mahrum.

Çocuk hakları alanında çalışan ve Çocuğum Haklıyım Platformu’nu kuran Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Dr. Aslıhan Öztezel, “Ana rahmine düşmeyle bile kazandığımız haklarımız var. Anayasalarda yer alan temel hak ve özgürlükler bize verilmiş haklar değil. Anayasalarda olmaları egemenin bu haklarıyla yaşayan insanları yöneteceğine dair bir uyarı niteliğinde, tabii ayrıca hangi şartlar bir araya gelirse bu hakları kısıtlayabileceğinin de sınırlarını çiziyor. Sanırım sıkıntı yaşadığımız yer bu nokta. Haklarımızın verildiğine inanıyoruz. Oysa bizim olan bir şey elimizden alındığında bebeklikte dahi bir tepki vermiyor muyuz? Ya da yetişkinlikte bunun nedenini, koşullarını bilmek istemiyor muyuz? Çocuk için de durum farklı değil. Çocuk da doğumundan itibaren, haklarıyla büyüyor” diyor.

Öztezel’in hepimizin aklına gelebilecek sorulara verdiği yanıtlar, konuyu daha iyi kavramamızı sağlıyor:”Ebeveyn veya bakım verenlerin yapmakla yükümlü oldukları şeyleri çocuklarına bir iyilikmiş gibi yapmamaları gerekiyor. Yani “saçını süpürge eden anne” aslında çocuğunun bakım hakkını karşılıyor. Çocuğuna bir fiske bile vurmadığıyla övünen ebeveyn aslında kötü muamele yasağını çiğnemiyor. Doğumla çocuğun olan haklara saygı göstermek yetişkin olarak en öncelikli yükümlülüğümüz. Hayat şartları zorladıkça ebeveynler ellerinden gelenin yine en iyisini yapmaya çalışıyorlar kuşkusuz, ama bu haklardan, evrensel çocuk haklarından fark etmeden vazgeçilebiliyor.”

Hak atölyeleri

Akademisyenin 6-12 yaş arası çocuklara yönelik tasarlayıp geliştirdiği “Çocuğum, Haklıyım” oyuncağında Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de bulunan 15 hak yer alıyor. “Hak Atölyeleri” düzenlediklerini anlatan Öztezel “Hem kart oyunlarımızı oynuyor hem de bazen kendi tasarladığımız bazen de yurt dışında hak eğitimi için kullanılan oyunları farklılaştırarak oynuyoruz. Çocuklarla tüm hakları gündelik hayatlarında kullandıklarını fark etmelerini sağlayan hikâyeler yazıyoruz. Bir de biz ‘Çocuğum Haklıyım’ olarak, çocukların dört bir yandan gelip tasarım oyuncaklarla oynadığı bir “Hak üssü”müz olsun istiyoruz, tıpkı müze gibi. Şu anda Ankara, Balıkesir, Batman, Foça, Gaziantep, İstanbul, Mardin, Narlıdere’de, bazı parklarda ve yine İstanbul ve İzmir’de bazı okullarda oyuncağımız kurulu.”

Söz küçüklerin

Bu konuda çocukların, kendi haklarından ne anladıkları da önem taşıyor. Onlara sırasıyla şu soruları yönelttik:

*Çocuk hakları sana ne ifade ediyor?
*Çocuk hakları için fikirlerin ve önerilerin neler?
*Daha yaşanılabilir ve çocuk dostu bir şehir nasıl olmalı sence?

Rüya Çelenk (4.5)

*Çocuk hakları, çocukların eğlenmesi demektir. Oynama hakları, okula gitmek.

*Çocukların istediklerini yapmak gerekir. Temiz su ve okul çok önemlidir.

*Güzel ağaçlar, ormanlar olsa çok güzel olurdu. Atlıkarıncalı büyük parklar olsa İstanbul’da çok mutlu olurdum.

Sümeyye Tiryaki (11)

*Çocuk hakları bana bizim özgürlüklerimiz olduğunu, haklarımızı kullanarak düşüncelerimizi özgürce söyleyebileceğimizi ifade ediyor.

*Dünyadaki her çocuk haklarını kullanmalı. Her çocuk haklarını kullanıp özgürce yaşayabilse dünya daha güzel olurdu. Çocukların fikirlerine saygı duyulmalı. Böylece her çocuk özgürce yaşamalı.

İda Deniz Çadırcı (8)  

*Özgürlük, eğlence, çocukluğu yaşayabilmek, güven, mutluluk... Haklarım var ama başka insanlar böyle olduğunu düşünüyor mu bilmiyorum; umarım onlar da haklarımız olduğunu düşünüyordur.

*Çocukların hepsi aynı eğitimi almalı. Çocukların da fikirleri vardır, bunları büyüklerin dinlemesi gerekir.

*Daha temiz sokakları olan bir şehir olmalı. Ağaçları kesmek yerine daha çok ağaç dikmek. Kütüphanelerin çoğaltılması gerekir. Oyun alanlarının büyütülmesi ve daha yeşil olması. Avcılık yapılmaması, hayvanların ölmemesi...

Ali Gündüz (8)

*Özgürlüğümü ifade ediyor. Çünkü haklarım bana özgürlüğümü verir. Yazı yazmak bile hakkımdır.

*Mesela çocukların savaşlara katılmaması veya çocukların okullara gitmesi, çocukların kitap okuması ve kurs gibi etkinliklere katılması...

*Geri dönüşümlü; parklı, ağaçlı, okullu, tasarruflu, temiz havalı, hayvanların yaşayabileceği bir şehir.

Ebubekir Taha Karagöz

*Çocuk hakları bizim olmazsa olmazımız. En basit örnek; çocukların eğitim hakkı olmasaydı bazılarımız okuyamayacaktı. Bence devlet çocuklara hakları konusunda daha fazla yardım etmeli. Okulda öğrencilerin maddi olarak karşılamakta zorlandığı şeyler takip edilmeli.

*Çocuk dostu bir şehir oluşturmak için, toplu alanlarda çocuklar daha rahat olmalı, güvende hissetmeli.

Defne Demirok (14)

*Çocuk hakları, her çocuğun yaşamak için sahip olması gereken haklardır. Ailemde, okulumda, yaşadığım yerde haklarımın olduğunu görebiliyorum. Eğitim hakkı, ifade özgürlüğü bunlardan birkaçı.

*Bu haklar gerçekten uygulandığı sürece çocuklar sorun yaşamadan yetişebilir. Önemli olan, bu hakların doğru ve devamlı bir şekilde uygulanması.

*Ailelerin kendileri için önemli bir karar alırken çocukların da fikirlerini almaları çok önemli. Maalesef düşünce hakları bu gibi durumlarda ihmal edilebiliyor. Devletin ve belediyelerin maddi olarak yapabileceği katkı ise çocukların özgürce eğlenebileceği, çocukluklarını yaşayabilecekleri parklar, açık alanlar olabilir.

Meryem Elif Kandemir (12)

*Çocukların yaşayıp, oyun oynayabilmesini ve onların özgür olabilmesini ifade ediyor. Okula gidiyorum. Rahatça oyun oynayabiliyorum, başka bir sorumluluğum yok.

*Çocuklar zor bir durum altında kaldıklarında haklarını bilirlerse daha bilinçli davranabilirler.

*Mesela oyun oynama hakkımız var bence çok önemli, bazı çocuklar bu haklarını kullanmıyorlar ve çalıştırılabiliyor. Para kazanmak zorunda kalıyorlar. Bu yüzden çocukların oyun hakkı ya da eğitim hakkı gibi haklarını ellerinden alanlar cezalandırılmalı. Korunma hakkı olmalı, herhangi birisi bir çocuğa zarar verdiğinde bu şikayet edilmeli ve o çocuk koruma altına alınmalı.

Mustafa Umut Özcan (9)

*Çocuk hakları bana oyunu ifade ediyor. Sonra mesela benim istediğimin yapılmasını ifade ediyor, sokağa çıkmayı ifade ediyor.

*Haklarımın olduğunu tabii ki düşünüyorum.

*Önerilerim çocuklar dinlenmeli, yani fikirleri dinlenmeli. Sonra istediği yapılmalı, benim önerilerim bunlar.

Ali Orhan (8)

*Özgürlük hakkı geliyor aklıma. Oyun hakkı, yani oyun oynama hakkımın olması geliyor. Çözümlülük geliyor aklıma yani olayı çözmek. Ve Atatürk geliyor aklıma 23 Nisan’dan.

*Oyun hakkı, özgürlük hakkı ve çözümlülük hakkım var. Mutluluk hakkı olur mu? O da var. İstediğimi yapma hakkım da var.

*Mesela çocukların bir hakka ihtiyacı vardır. O hak da bence eğlence hakkı olabilir.

Deniz Ada Kalaycı (8)

*Çocukların mutluluğunu ifade ediyor. Aklıma “kurallar” geliyor.

*Oyun oynama hakkımız var. Oyuncağım varsa istediğimde oynamalıyım. Ya da mesela özgürlük hakkı, istediğim şeyi yapabilmeliyim ama kurallı ve düzgün şeyleri.

*Bazen boş şeyler için kızılıyor çocuklara, o yapılmamalı. Mesela annem sinirlendi bana kızıyor. Ama bir hata yapmadım. Böyle yapmasınlar, kızmasınlar çok.

 Çocuk Hakları Festivali

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Şehir Tiyatroları, 1989’dan bu yana dünya çapında çeşitli etkinliklerle değerlendirilen Dünya Çocuk Hakları Günü’nü, bu yıl ikincisini düzenlediği Çocuk Hakları Festivali ile kutluyor. Festival kapsamında iki gün boyunca İstanbulluların çocuklarıyla da katılabilecekleri pek çok atölye ve etkinlik var. Bilgi için: https://stcdn.ibb.istanbul/Uploads/2022/11/2-cocuk-haklari-festivali.pdf