Gelmiş geçmiş 50 büyük psikoloji kitabı arasında yer alan Mihaly Csikszentmihalyi’nin “Creativy: Flow and the Psychology of Discovery and Invention (Yaratıcılık: Keşif ve İcadın Psikolojisi ve Sürükleyici Gücü)” kitabı mucit ve kâşiflerin ruh durumlarını inceliyor. Psikolojide “flow” sözcüğü ilk kez yazarın 1975 yılındaki mülakatlarında kullanıldı ve “konsantrasyon” olarak da algılandı.
Keşifler ve icatlar şimdiye kadar nasıl çağları değiştirmiş ve milletlerin gelişmesinde büyük rol oynamışsa, bundan sonra da öyle olacak. Bu nedenle, gelişmiş ülkeler ve büyük şirketler, araştırmaya büyük önem veriyorlar. Bizim de gelişebilmemiz keşif ve icatlara kısacası “yaratıcı kişiler” yetiştirilebilmesine bağlı.
Keşif ve icat yapmak
Csikszentmihalyi, keşif veya icat yapacak “yaratıcı beyinler”in ortaya çıkarılmasının şartlarını şöyle sıralıyor:
1. İşine tutkuyla bağlı olmayan icat yapamaz.
2. İşinde tam bir uzman olmayan icat yapamaz. Çünkü, kurulu sistemdeki hangi parçaların değiştirilmesi gerektiğini algılayamaz.
3. Sanılanın aksine işkence altında icat yapılamaz; mutluluk mucitlerde gözlenen ilk psikolojik durumdur.
4. Çözüm bulma konusundaki istek, doneler arasında başkalarının göremediği ilişkileri görebilmek, mucitlerin ortak yanlarıdır.
5. Mucitler birbirleriyle konuşup, birbirlerini destekleyebilecekleri ve takdir edilecekleri topluluklar ararlar. (Bu nedenle, son yıllarda özellikle ilaç şirketleri araştırmacıların bir arada yaşadıkları siteler geliştirdiler.)
6. Okullarında çok başarılı olmuş kişiler genellikle mucit olamazlar. Mucitlerle onlar arasındaki fark, “merak”tır.
7. Mucitler arasında yapılan araştırmada, çoğunun üzerinde “anne-baba baskısı” olmadığı; çoğunun fakir fakat eğitimli anne babanın olduğu ailelerden geldiği bulundu.
Csikszentmihalyi’nin bu kitabı hazırlaması 30 yıl sürdü. 14’ü bilim alanında Nobel Ödülü kazanmış olan 91 kâşif ve mucitle konuştu.
Bilim, insan genetiğinin % 98 oranında şempanzelerle benzerlik gösterdiğini söylüyor. “Yaratıcı” yanımız olmasaydı, bizi maymunlardan ayırmak çok güç olurdu.