Osmanlı Devleti’nin mevcudi-yetine son veren 1919 Paris Versay anlaşmalarının mimarı Amerikan Başkanı Woodrow Wilson ve İngiltere Başbakanı Lloyd George, konferans dönüşünde ülkelerinde çok iyi karşılanmadılar.
Lloyd George, üç yıl daha görevde kaldı. Kasım 1922’de görevini bırakmaya zorlandı. 1938 yılında Paris Konferansı hakkında yazdığı kitap, başarısızlık nedeni olarak Fransızları ve Amerikalıları gösteriyordu.
Paris Konferansı’nın üçüncü güçlü ismi Fransız Başbakanı Clemenceau, Paris Konferansı sonrası ülkesinde başkan seçilmek için bir girişimde bulunmuş olsa da başarılı olamadı. Hatıralarını yazmayı reddetti ve 1928 yılında öldü.
Wilson’ın akıbeti
Versay Barış Anlaşması’nın mimarı Wilson, Paris’te hiç kimseyi mutlu edemediğinin farkındaydı. Üstelik aldığı kararlarla İtalya’da Mussolini’yi ve Almanya’da Hitler’i yarattı. Konferans öncesi açıkladığı 14 prensibin hiçbiri uygulama bulamadı.
ABD Senatosu, “Milletler Topluluğu” kurulması fikrini dahi kabul etmedi ve Versay Anlaşması’nda düzeltmeye gitmek istedi. “Milletler Topluluğu”nun Amerikan bağımsızlığını azaltacağı fikri taraftar buldu. Üstelik, Amerikan Senatosu’nun yapacağı değişikleri Avrupa devletlerinin kabul edip etmeyeceği de belirsizdi.
Wilson, anlaşma maddelerini Amerikan Senatosu’ndan kolaylıkla geçireceği konusunda, İngiltere ve Fransa başbakanlarına söz vermişti. Wilson’ın ülkesindeki politik başarısızlığı enflasyonun ve ırkçı tansiyonların yükselmesine neden oldu ve önemli işçi sendikaları greve başladılar.
Wilson’ın beden ve ruh sağlığı bozulmaya başlamıştı. Wilson, Senato’daki dörde bölünmüş güçlerden hiçbirisiyle uzlaşmaya gitmek istemeyince, Paris Anlaşması’nda birçok düzeltmeye gidilmesi önerildi. Özellikle Shantung Bölgesi’nin Japonya’dan alınıp Çin’e verilmesi fikri bardağı taşıran son damla oldu.
Wilson Senato’da anlaşmaya gitme yerine, durumu halka anlatma yolunu seçti. Devlet Bakanı (Secretary of State) Lansing’in de Wilson karşıtı demeçler vermesi onu iyice bunalttı. 2 Ekim 1919’da Wilson, Beyaz Saray’da felç geçirdi ve sol tarafı kısmen tutuldu. Hasta odasından hâlâ Milletler Cemiyeti ve anlaşmayı savunan demeçler veriyordu. Senato, Paris Anlaşması’nı kabul etmiş olsa da Kongre’nin izni olmadıkça herhangi bir devlette bağımsızlık tanınmaması prensibini kabul etti.
Nobel Barış Ödülü
ABD Senatosu’nun bütün karşı kararlarına rağmen, Wison’a karardan dört hafta sonra Nobel Barış Ödülü verildi. 19 Mart 1920’de Senato bazı yumuşamalara giderek Versay Anlaşması’nı kabul ettiğinde, Wilson’un doktoruna “Şeytanın çok meşgul bir adam olduğunu öğrendim” dediği bilinir. ABD daha sonra Almanya, Macaristan ve Avusturya ile ayrı ayrı anlaşmalar imzaladı. Wilson, 1924’e kadar Başkan olarak kaldı.
“Versay Anlaşması” ünlü The Economist dergisi tarafından “son suç (the final crime)” olarak gösterildi ve İkinci Dünya Savaşı’na neden olduğu iddia edildi.
Konferansın sonuçları hâlâ tartışılıyor.
