Yaman Törüner

Yaman Törüner

yaman.toruner@milliyet.com.tr

Tüm Yazıları
Haberin Devamı

M.Ö. 10000’li yıllarda Afrika’da “takas ticareti” vardı. İlk ekonomik faaliyetin bu olduğu bilinir.
* M.Ö. 350’de, Aristo “özel mülkiyet”i savunan bildirisini açıkladı.
* 1668’de, İsveç’te “ilk merkez bankası” açıldı.
* 1693’te İngiltere’de ilk devlet tahvili ihraç edildi.
* 1694’te, İngiltere Merkez Bankası kuruldu.
* 1730’larda, Japonya’da ilk vadeli kontratlar yapıldı.
* 1776’da, Adam Smith “görünmez el”in ekonomiyi yönettiği tezini ileri sürdü.
* 1798’de Thomas Robert Malthus “nüfus teorisi” kitabını bastırdı.
* 1792’de New York Borsası açıldı.
* 1800’lü yıllar, “sanayi devrimi”nin yaşandığı yıllar oldu.
* 1807’de, Jean-Baptiste Say “arz talebi yaratır” tezini savunan çalışmasını yayımladı.
* 1816’da, 1936’ya kadar sürecek olan “altın standardı” uygulamaya sokuldu.
* 1817’de, David Ricardo “ekonomi politik” ve “karşılaştırmalı üstünlük”ü inceledi.
* 1880’de, Bismark ilk “sosyal sigorta” sistemini kurdu.
* 1889’da, Friedrich von Wieser “fırsat maliyeti” olgusunu formalize etti.
* 1890’da, Alfred Marshall, “arz-talep dengesi”ni belirleyen eğrilerini ve tablolarını gündeme getirdi ve “marjinalist yaklaşım”ı anlattı.
* 1913’te Henry Ford “akan iş sistemi”ni geliştirdi.
* 1913’te Amerikan Merkez Bankası (FED) kuruldu.
* 1920’lerde, “Alman hiper enflasyonu” başladı.
* 1929’da “büyük dünya ekonomi buhranı” ile karşılaşıldı; “Deflasyon” olgusu gündeme geldi.
* 1933’te, ABD ilk “mevduat garantisi sistemi”ni getirdi.
* 1936’da, Keynes’in “işgücü, faiz ve para teorisi” uygulama alanı buldu. 1970’te bu teori gücünü kaybetse de, 2008’de yeniden gündeme oturdu.
* 1944’te, “Bretton Woods” anlaşması imzalandı; IMF ve Dünya Bankası kuruldu.
* 1944’te, Friedrich Hayek ekonomide “kişi, aile ve toplum örgütlerinin önemini” inceledi.
* 1944’te, Jon von Neumann ve Oskar Morgenstein “oyun teorisi”ni ortaya attı. Daha sonra, Nash, Thomas Schelling ve Maynard Smith bu teoriyi geliştirdi.
* 1946’da, Burns ve Mitchell “ekonomik dalgalanma” teorisini ortaya attı.
* 1970’te, ABD, Bretton Woods’dan vazgeçti.
* 1971’de, Milton Friedman “parasal yaklaşım” tezini ileri sürdü. Bu tez, 1980’li yıllarda Reagan ve Thatcher tarafından uygulandı. IMF de 2008’e kadar bu yaklaşımda idi ve ülkelere uygulattı.
* 1972’de, Arthur Laffer “yüksek vergi oranlarının vergi gelirlerini azalttığı tezi”ni ileri sürdü. Reagan ve Thatcher bu tezi uyguladı.
* 1972’de Butan‘da ilk “mutluluk endeksi” yayımlandı.
* 1980’de, “davranış ekonomisi” gündeme getirildi. Tversky ve Kahneman psikolojik davranışları ekonomik teorilere taşıdı. “Tasarrufun önemi” gündeme getirildi.
* 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılması, kapitalizmin komünist ülkelere yayılması sonucunu doğurdu. Çin ve Hindistan büyük güçler haline geldi.
* 1990’lardan itibaren, “ekonomilerde davranışsal etkiler” incelenmeye başlandı.
* 1998’de Avrupa Merkez Bankası kuruldu ve Euro para birimi devreye girdi.

Yeni ekonomi teorisi
Yeni ekonomi teorisi, toplumsal hareketlerin ekonomiye etkisini inceliyor. Taksim olaylarının ve yetkililerin direnişinin bize kaça patladığını hepimiz gördük. Artık, “davranışsal ekonomi” dönemi başlıyor.