Yıllardan beri, Türk ekonomistler arasında ithalat ve ihracatın döviz kurundan ne kadar etkilendiği tartışması var. Her ülkede, iktisatçılar tarafından “kurun esneklik eğrisi” çalışması yapılıyor. Bir bölüm iktisatçılar, ihracatın ve ithalatın döviz kurundan hiç etkilenmediğini söylerken; diğer grup, döviz fiyatının ihracatta da ithalatta da başlıca etken olduğunu savunuyor. Bu nedenle, “yüksek faiz, düşük kur” tartışması çıktı. Yine geçen dönemde, özellikle ihracatçılar kurun düşük tutulması nedeniyle ihracatın artamadığını söyleyip, Merkez Bankası’nı suçladılar.
Merkez Bankası, konunun ithalat bölümüyle ilgili bir araştırma yaptı. Bu araştırma, ihracat için de önemli ipuçları veriyor. Sonuçta, hem ithalatta hem de ihracatta talep önemli olduğu için, aynı araştırmanın ihracata yönelik olarak yapılması, dış gelişmelere bağlı olacağından oldukça zor görülüyor. Merkez Bankası’nın araştırması, etkilenme oranı bakımından Makine-Teçhizat ve Hammadde-Malzeme ithalatını mercek altına almış. İlginç sonuçlara bakın:
Etkilenme Makine Hammadde
Alanları Teçhizat Malzeme
Ucuza Temin % 8.0 % 20.1
Kaliteli-Kesintisiz Temin % 19.1 % 18.8
Dahili Üretimin Yetersizliği % 65.3 % 53.3
Başka Şirketlerle İlişkiler % 3.9 % 4.1
Yurtdışı Kredi Kolaylığı % 3.7 % 3.1
Görüldüğü gibi, ithalatta döviz kurunun etkisi (Ucuza Temin) yüzde 20.1’i aşmıyor. Ama, iç talebin (Dahili Üretim Yetersizliği) etkisi yüzde 50’nin üzerinde.
Üstelik, “Ucuza Temin” sadece döviz kuruna bağlı değil. Bakın, ithalatta etkileşim nasıl:
Etkilenme Makine Hammadde
Alanları Teçhizat Malzeme
Döviz Kurunun Ucuzlaması % 47.3 % 32.6
Kurun İstikrar Kazanması % 8.8 % 5.4
Çapraz Kur Gelişmeleri % 3.8 % 4.1
Çin Gibi Ülkelerden Ucuz Alım % 28.4 % 36.3
Gümrük Birliği’nin Avantajı % 11.7 % 9.5
Dahilde İşleme Rejimi Avantajı - % 12.2
Sonuç olarak, ithalatta döviz kurunun etkisinin olduğunu, ancak, yüzde 15’ten fazla olmadığını söyleyebiliriz. İhracatta döviz kurunun etkisinin daha yüksek olduğu söylenebilir. Ama anlaşılan o ki, bu etki de yüzde 25’i zor aşar.