Yerel yönetimlerde kadının yeri nerede?

5 Aralık günü, Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkının verilmesinin 79. yıldönümüydü.
İç ve dış siyasi gündemin karışıklığı, hak ettiği biçimde kutlanamamasına yol açtı Türk kadınının bu kazanımının.
Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte Türk kadınının hak ettiği yeri kazanmasını hedefleyen Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, 1926’da kabul edilen Medeni Kanun’u esas alarak 1930’da kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkını kazandırdı. Ardından Türk kadınına, 1932’de muhtar, köy ihtiyar heyetlerine seçilme hakkı verilirken, nihayet 5 Aralık 1934’te “Kadınlara seçme ve seçilme hakkı” tanındı.
Böylelikle, Türk kadını 5 Aralık 1934’ten itibaren Türk siyasi yaşamında kendisine yer bulmaya başladı.
Aktif kadın siyasetçilerle tanıştı Türkiye; Tansu Çiller Türkiye’nin ilk kadın Başbakanı oldu.
Ne var ki başta TBMM olmak üzere yerel yönetimlerde kadınların yüzdesi oldukça gerilerde hâlâ.

Kadınların yeri nerede?
Geçen hafta İçişleri Bakanlığı’nca 2012 yılı rakamlarıyla hazırlanan Yerel Yönetimler Değerlendirme Raporu’ndan alıntılar yaparak belediyelerin son durumunu ortaya koymaya çalışmıştım.
Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü’nün değerlendirmesinde, mevcut yerel yönetimlerdeki kadınların durumu da çok net biçimde görülüyor.
Bilindiği gibi, Türkiye’de halen 2 bin 950 belediye başkanlığı var. Belediye başkanlarından 2 bin 923’ü erkek, 27’si kadın. Yüzdelik dilime bakıldığında yüzde 99.08 ve yüzde 0.92 gibi durum ortaya çıkıyor.
Belediye meclis üyeliklerine bakıldığında ise toplam 31 bin 790 belediye meclis üyesinin sadece bin 340’ı kadın. Yani, üyelerin yüzde 95,78’i erkek, yüzde 4,22’si kadın.
Değerlendirmeye göre, toplam 3 bin 379 kişi il genel meclislerinde “üye” olarak yerel siyaset yapmaya çalışıyor. Bu sayının yüzde 96.74’ü yani 3 bin 269 üye erkek, yüzde 3.26’sı yani 110 üye ise kadın.

Peki, köy muhtarlarında durum nedir?
Türkiye’de halen 34 bin 275 köy muhtarı var. Köy muhtarlarının 34 bin 210’u erkek. Bu rakamın istatistik karşılığı yüzde 99,81. Kadın köy muhtarları ise neredeyse sıfıra yakın oranda. Sadece 65 kadın halen köy muhtarı olarak görev yapıyor. Oranı ise sadece yüzde 0.19 olarak tespit edildi.
Köy ihtiyar heyetlerindeki durum da muhtarlardan çok farklı değil. 137 bin 848 erkek köy ihtiyar meclisi üyesine karşın, sadece 329 kadın köy ihtiyar meclisi üyesi var. Yüzde 99.76’sı erkek, yüzde 0.24’ü kadın.
Kadın muhtarlar
Mahalle muhtarlarındaki kadın/erkek oranı nispeten biraz farklılık gösteriyor.
Yerel yönetimler seçimleriyle kapsamında yurt genelinde seçilen mahalle muhtarlarından 18 bin 178’i erkek. Buna karşın 429 kadın, mahalle muhtarı olarak görev yapıyor. Yüzdelik oranı ise yüzde 97.69 erkek muhtar, yüzde 2.31 kadın muhtar mahalle sakinlerine hizmet ediyor.
Mahalle muhtarlıklarındaki ihtiyar heyetlerinin üyelerinde ise durum şöyle: 71 bin 174 erkek mahalle muhtarlığı ihtiyar heyeti üyesine karşın bin 409 kadın mahalle muhtarlığı ihtiyar heyeti üyesi bulunuyor. İstatistik oranı ise yüzde 98.06’ya karşın yüzde 1.94.
Bakanlık raporunun genel toplamı, fotoğrafın çok daha net çıkmasını sağlıyor. Genel toplamda 298 bin 52 erkek yerel siyasetçiye karşın sadece 3 bin 709 kadın yerel yönetimlerde aktif olarak siyaset yapmaya çalışıyor. Ortalama oran ise yüzde 98.77‘ye karşın yüzde 1.23.
Yerel yönetim seçimleri için seçim takviminin işlemeye başladığı şu günlerde siyasi partiler adaylarını arka arkaya açıklıyor.
Türkiye’deki yerel siyasette kadın/erkek dengesinin durumu budur.
Bakalım, 2014’teki yerel seçimlerden sonra bu fotoğraf nasıl değişecek?
Beklenti, genel olarak rakamların kadınlar lehine değişmesidir; ancak açıklanan adaylara bakıldığında, durum kadınlar açısından yine iç açıcı değil.