Türk Silahlı Kuvvetle-ri’ndeki Fethullah Gülen yanlısı askerlerin gerçekleştirmeye çalıştığı darbe girişimindeki etkin rollerden birinde Jandarma teşkilatı yer aldı.
Cumhuriyet tarihindeki darbe girişimlerinde hep önde olan Jandarma teşkilatının, 15 Temmuz darbe girişiminde de yer alması kaçınılmazdı.
Çünkü; Türk Silahlı Kuvvetleri’nin köyle, kasabayla, mezrayla iç içe olmasını ve bütünleşmesini sağlayan, halkı organize edebilecek güce sahip olan teşkilat olması, jandarmayı darbe süreçlerinin vazgeçilmez öğesi kılıyor.
Geçmişte de böyleydi, 15 Temmuz gecesi de böyle oldu.
Son OHAL kararnamesinde yer alıncaya kadar askeri görevde Genelkurmay Başkanlığı’na, idari görevlerde ise İçişleri Bakanlığı’na bağlı olan teşkilatı, 15 Temmuz’la birlikte yaşanan gelişmeler ışığında mercek altına almakta fayda var.
Askeri görevinin yanı sıra sorumluluk bölgelerindeki adli makamlara bağlı çalışarak “genel kolluk kuvveti” olarak görev yapan jandarma, 17/25 Aralık sonrasında İçişleri Bakanlığı’nca yoğun denetime tabi tutuldu.
Jandarma, FETÖ ile mücadelede yetersiz kaldı
Bu denetimler kapsamında İçişleri Bakanlığı, geçen Mayıs’ta aldığı kararla, belirlenen 25 kentteki polis ve jandarma birimlerindeki istihbarat ünitelerinin denetlenmesi için Mülkiye Teftiş Kurulu’nu görevlendirdi. Bakanlık, 25 Mülkiye başmüfettişini, beşerli gruplara ayırarak yine her grubun beş kenti denetleyeceği biçimde planlama yaptı.
Müfettişler, tüm Ramazan ayı boyunca Anadolu’ya karış karış gezerek, belirlenen kentlerde faaliyet gösteren emniyet ve jandarmaya ait istihbarat şubelerinde, telefon dinlemeleri, yürütülen adli soruşturmalar, yasalara uyulup uyulmadığı gibi konularda detaylı denetim yaptı.
Denetimler sonucunda ortaya ilginç bir tablo çıktı. Müfettişler, denetleme yapılan kentlerdeki polis birimlerinde FETÖ/PDY soruşturmalarının yapılmasına karşın, jandarma birimlerinin neredeyse tamamında FETÖ/PDY ile ilgili herhangi bir çalışma yürütülmediğini tespit etti. Bu tespit, İçişleri Bakanlığı’nın dikkatini çekti.
Bu arada geçen yıl yürürlüğü giren İç Güvenlik Paketi ile jandarma teşkilatında İl Jandarma Komutanlığı görevine kadar olan rütbelerde ve görevlerde atama görevi İçişleri Bakanlığı’na verildi.
Bakanlıkta, Müsteşar Selami Altınok’un başkanlığında oluşturulan çalışma grubu, 17/25 Aralık sürecinden sonra pek dokunulmayan jandarma teşkilatına dokunmaya başladı.
Yeniler, darbeye karşı durdu
Ankara’daki karargahta yapılan çalışmalarda, geçen yıl 30, bu yıl ise 28 kentin il jandarma komutanı değiştirildi. Değiştirilen 58 il jandarma komutanının büyük bölümünün Gülen cemaatiyle bağlantısı olduğu değerlendirilmişti.
Bu yıl yer değişikliğine tabi tutulan İstanbul ve Bursa İl Jandarma Komutanları için de aynı şüphe vardı.
Ayrıca 300’e yakın ilçe jandarma komutanı da yine bakanlık tarafından yer değişikliğine tabi tutuldu. İlçe jandarma komutanları arasında değişiklik yapılmasını öngören düzenleme, ilgili birimleri incelemesinden geçirilince 15’nin “sorunlu jandarma personeli” olduğu anlaşıldı. Yenilenen listeden yine 4’ü sorunlu bulundu. Üçüncü kez hazırlanan atama kararnamesinde sorun yaşanmadı.
İl Jandarma Komutanları’nın büyük bölümünün Gülen yanlısı olması ve illerdeki jandarma istihbarat ünitelerinde FETÖ/PDY soruşturmalarının yapılmaması, bu yıl Yüksek Askeri Şura ile bağlantılı olarak büyük bir temizlik harekatının yapılmasını zorunlu kılmıştı.
Bakanlık, eldeki verileri değerlendirmeye çalışırken 15 Temmuz darbe girişimi süreci patlak verdi. 15 Temmuz gecesi görüldü ki, jandarma teşkilatı, hem karargah, hem de taşra kadrolaryla aktif biçimde darbe girişimi içindeydi.
16 Temmuz sabahından itibaren yapılan incelemelerde, son iki yılda değiştirilen il ve ilçe jandarma komutanlarının sorumluluk bölgelerinde “darbeye katılım” sıkıntısı yaşanmadı.
Yer değiştirme atamaları çıkan ancak, henüz yeni görev yerlerinde göreve başlamayan İstanbul ve Bursa İl Jandarma Komutanları, darbeye katıldıkları için hem gözaltına alınıp tutuklandılar hem de TSK’dan ihraç edildiler.
OHAL kararnamesiyle ihraç edilen jandarma personeline bakıldığında, il jandarma komutanlıkları bünyesindeki istihbarat şube müdürlerinin olduğu görülüyor. Çok sayıda il jandarma istihbarat şube müdürü subay ile bu birimlerde görev yapan astsubayların ihracının gerekçesi ise Mülkiye müfettişlerinin yaptığı incelemeler sonucunda elde edilen “FETÖ/PDY ile ilgili soruşturma yapmama” verisi oldu.
Yeni vizyon
İç Güvenlik Paketi ile başlayan jandarmanın sivil otoriteye bağlanma süreci, 15 Temmuz sonrasında tamamlandı. Rahmetli Turgut Özal’ın siyasete atılmasıyla birlikte kamuoyuna sıkça gelen “Jandarma’nın TSK’dan ayrılıp İçişleri Bakanlığı’na bağlanması”, 15 Temmuz’la birlikte gerçekleştirilebildi.
İçişleri Bakanlığı yönetimi bugünlerde jandarma teşkilatının tamamıyla bakanlığa bağlanmasıyla birlikte uygulamaya konulacak yönetmeliklerin hazırlanmasına yoğunlaştı. Müsteşar Selami Altınok başkanlığındaki çalışma grubu, özlük hakları, terfi - atama ve yer değiştirmeler, görev - yetki ve sorumluluk, adli kolluk görevleri konularındaki yasal düzenlemelere son şeklini veriyorlar.
İlk değerlendirmelere göre, teşkilat mensuplarının özlük hakları eskisi gibi saklı kalacak, terfi ve atama işlemlerinde eskisinden farklı bir durum olmayacak. Ancak, atamalar ve tayinlerden sonra personelin en kısa sürede yeni görev yerine başlaması sağlanacak. Şimdiye kadar uygulanan Nisan - Mayıs’ta belli olan atamadan en az 3 ay sonra gerçekleşen göreve başlama işlemi tarih oluyor. Ataması çıkan personel en geç iki hafta içinde görevine başlayacak.
Uzman yöneticiler işbaşında
Teşkilatın İçişleri Bakanlığı’na bağlanmasının hemen ardından general düzeyinde yapılan atamalar ise dikkat çekti. Bakanlık yetkilileri, bu atamalarda “profesyonellik” kriterinin uygulandığını belirtiyor. Muhabere Elektronik Bilgi Sistemleri (MEBS) Başkanı yapılan Tuğgeneral Engin Çırakoğlu, elektronik konusunda uzman ve astsubaylıktan geldi. Hakkari İl Jandarma Komutanı olan ve sıkı Beşiktaşlılığı ile tanınan Tuğgeneral Ferdi Korkmaz, Ankara İl Jandarma komutanı olarak darbeye karşı durdu, komando geçmişi var. Adana Jandarma Bölge Komutanı olan Tümgeneral Hacı İlbaş, geçmişte aynı bölgede görev yaptı, bölgeyi tanıyor. Diyarbakır İl Jandarma Komutanı olan Tuğgeneral Ali Demir, terörle mücadelede uzman ve devresinin birincisi. Samsun İl Jandarma Komutanı iken Tuğgeneral olarak Şırnak Çakırsöğüt 1. Jandarma Komando Tugay Komutanı Ercan Yaşin’in, Özel Kuvvetler ve JÖH geçmişi var.
Sonuç olarak, artık darbe girişimlerinin içinde yer almayacak yep yeni bir jandarma teşkilatı ülkenin hizmetinde olacak.