Dev bir holdinginiz var. Daha da büyümek istiyorsunuz. Çok çalışıyorsunuz. Bırakın servetinizin azalmasını; babanızdan, dedenizden gelen bu varlığı katlamak için gözlerinize uyku girmiyor. Ancak bunu başarmak inanın hiç kolay değil.
“İkinci veya üçüncü kuşakta birçok aile şirketinin neden ayakta kalamadığı” sorusuna tüm dünya yanıt arıyor. Konu bizim için de oldukça kritik. Türkiye’yi Türkiye yapan, ülkemizin DNA’sını oluşturan irili ufaklı aile şirketlerinin küçülmesi hatta dağılması hiç hoş olmaz. Çünkü bu yapıların ayakta kalması sadece sahipleriyle değil tüm ülkenin refahıyla yakından ilgili.
Baba tüccar...
Milyarder işadamı Bülent Eczacıbaşı, Orhan Veli’nin “Dalgacı Mahmut” şiirinden alıntıyla “İşim gücüm budur benim” adlı otobiyografiye imza attı. Farklı konuların tartışıldığı, “birlikte düşünelim” temalı kitapta, aile şirketlerinin geleceğiyle ilgili önemli tespitler var.
“Aile şirketlerinin güçlü yönleri yanında zayıflıkları da vardır” diyen Bülent Bey, şöyle devam ediyor; “Tüm dünyada yapılan araştırmalar, çok az sayıda aile şirketinin birinci kuşaktan ikinci ya da üçüncü kuşağa geçişte varlıklarını koruyabildiğini gösteriyor. Ichak Adizes, kitabında (Corporate Lifecycles) önce şöyle bir soru soruyor; “Bir şirketi aile tuzağında öldürmek için kaç kuşak gerekir?” Sonra cevabı yine kendisi veriyor; Üç. Ardından da örnekler geliyor; Meksikalılar, ‘Baba tüccar, oğul playboy, torun dilenci’ diyorlar. ABD’de simge olarak gömlek kullanılıyor; ‘Kolsuz gömlekten kolsuz gömleğe, üç kuşakta...’
İki altın öğüt
“Şirketleri paylaşmak”, “dışarıdan yönetici atamak”, “aile üyelerini yönetimden uzaklaştırmak” aile şirketlerinin ayakta kalmasını sağlamak adına en çok başvurulan yöntemler. Gelin görün ki, bunların işe yaramadığı birçok örnek var.
Peki ayakta kalmanın formülü ne?
Bülent Bey, aile şirketlerinin uzun ömürlü olması bakımından büyük önem taşıyan “iki önlem” üzerinde duruyor. (1) Aile üyelerinin görev tanımlarını pay sahipliğinden bağımsız ve net bir hale getirmek. (2) Aile üyelerinin şirkette görev almalarında sadece profesyonel liyakat ölçülerini gözetmek.
Bu iki noktada uzlaşma sağlanamazsa aile içi kavgaların kaçınılmaz olduğunu, bu kavgaların da aile şirketlerinin sona erme nedenleri arasında ilk sırada yer aldığını anlatıyor. Ayrıca, “Aile şirketlerine en büyük zararı, altından kalkamayacakları görevlere getirilen aile üyeleri verir” diyor.
Önceki kuşaklara göre iş yapmanın oldukça zor olduğu bir dönemden geçiyoruz. Genç kuşakların işi artık daha zor.
Bayrağı çocuklarına devretmeye hazırlanan Bülent Bey, öğütlerinin çocuklarıyla kısıtlı kalmasını istememiş ve deneyimlerini iş dünyasına aktarmak için bu kitabı yazmış. Umarız mesajları tüm aile şirketlerine ve topluma yayılır.