Türkiye’nin Ortadoğu’da nasıl algılandığı konusunda Türkiye Ekonomik ve Siyasal Etütler Vakfı TESEV’in 2009’dan beri düzenlediği kapsamlı kamuoyu araştırmasının bu yılki raporu, hem olumlu, hem olumsuz sinyaller veriyor.
İyi haber, Körfez’den Kuzey Afrika’ya kadar uzanan geniş coğrafyadaki 16 ülkede yapılan anketten çıkan sonucun, Türkiye’nin bölgede hâlâ başlıca aktör olarak ve bir rol modeli olarak görülmesidir.
Kötü haber ise, bölge insanlarının Türkiye’ye sempatilerinin ve desteğinin, geçmiş yıla göre, bir gerileme kaydetmesidir.
Kısacası, Türkiye günümüzde de bu bölgede seviliyor, sayılıyor. Ama açıkçası şimdiki imaj, geçen yılki veya daha önceki yılki kadar parlak değil.
Türk hükümet yetkililerinin ve kanaat önderlerinin, TESEV’in dün açıklanan 2012 Raporu’nu iyice etüt edip buradaki bulgulardan gereken sonuçları çıkarmalarında yarar vardır...
* * *
Bu gerilemenin nedenlerine geçmeden önce, Rapor’daki bazı önemli tespitlere bakalım:
- Bölge bazında (yani 16 ülkenin ortalaması olarak) Türkiye’ye olumlu bakanların oranı yüzde 69. Geçen yıl bu sayı yüzde 78’i bulmuştu. Ülkeler bazında bu rakam Suriye ve Irak’ta oldukça düşük. Tunus, Mısır, Ürdün gibi ülkelerde ise daha yüksek. Ama çoğunda ortak trend, düşüş yönünde...
- Türkiye’nin Ortadoğu’daki rolü bağlamında, Türkiye’yi bir “model” olarak görenlerin sayısı yüzde 61’den yüzde 53’e düşmüş durumda. Türkiye’nin etkinliğinin derecesi de yüzde 70’ten yüzde 61’e geriledi.
- Ortadoğu’daki Türkiye algılamasında bu yıl, mezhepsel bir boyut ortaya çıkıyor. Ankara’nın bölgede mezhepsel bir politika izlediğini düşünenlerin sayısı yüzde 28. Bu sayı İran, Irak ve Suriye’de yüzde 50’lere, hatta 60’lara kadar yükseliyor. Yani bu ülkeler, Türk hükümetinin Sünni yanlısı bir politika izlediği kanısındalar...
- Aynı şekilde Suriye ve Irak’ta çoğunluk Türkiye’ye düşman gözü ile bakıyor. Diğer Arap ülkelerinde dost olarak bakanların sayısı daha yüksek.
- Türkiye’nin Suriye’ye tepkisi konusunda bu tutuma karşı çıkanlar, Suriye’nin yanı sıra İran ve Irak. Buna karşılık Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerinin tavrı olumlu...
* * *
Ortadoğu’daki Türkiye algısında görülen gerilemenin nedenleri nedir?
Dün TESEV’in düzenlediği toplantıda yapılan açıklamaların ışığında şu nedenler öne çıkıyor:
- Türkiye son zamanlarda bölgedeki olaylar karşısında eski tarafsız ve dengeli tutumunu terk etmiş, (Suriye ve Irak’ta görüldüğü gibi) daha müdahaleci davranmaya başlamıştır.
- Birçok bölge insanında Türk hükümetinin mezhepsel bir politika izlediği algısı var. Gerçekte böyle bir niyet olmayabilir, ama bazı davranışların yarattığı izlenim bu...
- Daha önceki yıllarda Türkiye bir rol modeli olarak ortaya çıkmıştı. Şimdi bölge ülkelerinde çeşitli güçler, Türkiye’ye kendi siyasal veya ideolojik açılarından bakıyorlar ve ona göre tutum alıyorlar...
Özetle: Türkiye hâlâ Ortadoğu’da önemli, itibarlı, etkin bir aktör. Türkiye bu birikimi kaybetmemeli, olumlu imajının bozulmasına yol açan davranışlardan kaçınmalıdır.
TESEV’in raporu işte bu konudaki fırsatlarla uyarıları açıkça ortaya koyuyor.
