Sadece Türkiye’de değil, dünyada da milyonlarca öğrenci iyi bir üniversitede okumanın hayalini kuruyor. Peki, dünyada öğrenciler nasıl üniversiteli oluyor, hangi süreçlerden geçiyor, ülkeler bu sistemleri nasıl uyguluyor?
Dünyanın birçok ülkesinde üniversitelere öğrenci alımları çeşitli kriterlere göre yapılıyor. Öğrencilerin kişisel nitelikleri ve yetenekleri ölçülmeye çalışılıyor. Amaç öğrencileri doğru üniversitelere yerleştirmek. Son yıllarda üniversiteler kendi içlerinde esnekleşerek öğrencinin bölüm ve alan değişikliği yapmasına olanak tanıyor. Bu da öğrencilerin kendi ilgi ve yeteneklerine göre seçimler yapmasına ve ülkenin insan kaynağını doğru yönlendirmesine olanak sağlıyor.
KANADA: Kanada’da üniversite giriş sınavı yok. En önemli ölçüt, lisede alınan dersler ve bu derslerin notları.
JAPONYA: Japonya’da üniversiteye girişte, öğrenciler arasında ciddi rekabet var. Öğrencilerin tamamı merkezi bir sınavına girmek zorunda. Üniversiteler, ayrıca ikinci bir sınav yapıyorlar. Yerleştirme, bu iki sınavın ortalaması alınarak yapılır.
RUSYA: Rusya’da üniversite girişte fırsat eşitliği sağlamak, rüşveti önlemek ve öğrenciler için başvuru masraflarını azaltmak üzere, 1999’da merkezi bir sınav sistemine geçildi. Eğitim Bakanlığı, üniversiteleri merkezi sınavı veya kendi sınavlarını kullanmakta özgür bırakmıştır.
ALMANYA: Lise bitirme sınavlarını başarıyla geçen lise mezunlarına Abitur sertifikası verilir. Öğrenciler bu olgunluk belgesiyle, üniversiteye gidebilir. Bazı bölümlere (tıp, diş hekimliği) rağbet çok fazladır ve bu bölümlere yerleşebilmek için, Abitur’da belli bir puanı geçmek gerekir.
FİNLANDİYA: Finlandiya’da, Almanya’dakine benzer bir üniversite giriş sistemi var. Lise bitirme sınavlarını başarıyla geçen öğrenciler, üniversiteye girişe hak kazanır. Sınavlar yılda iki defa düzenleniyor. Üniversiteler ayrıca kendi sınavlarını yapabilirler.
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ: ABD’de merkezi bir yükseköğretim seçme ve yerleştirme sistemi yok. Üniversiteler bu konuda özerk, yani kendi kabul şartlarını belirlemekte ve uygulamakta özgürler. Üniversiteler, öğrenci başvurusu için genellikle şu belgeleri içeren bir dosya isterler: Bir tür yetenek testi olan SAT ya da bir başarı testi olan ACT sonuç belgesi, lise notları, okul ve sınıf derecesi, sosyal sorumluluk projelerine katılım, niyet mektubu ve öğretmenlerden alınmış tavsiye mektupları. Öğrenciler genellikle fakülteye kabul edilir, öğrenci daha sonra bölüm değiştirme olanağına sahip.
FRANSA: 1808 yılından beri uygulanan, ulusal ölçekte ve açık uçlu sorular içeren, lise olgunluk sınavını (Baccalauréat) geçmek, üniversiteye giriş için gerekli tek şart. Sınava üç alandan giriliyor: 1- Fen Bilimleri, 2- Sosyal ve Ekonomik Bilimler, 3- Edebiyat. Seçkin üniversitelere (Grandes Écoles, Instituts D’études Politiques, Instituts Universitaires de Technologie vb.) gitmek isteyen öğrenciler, olgunluk sınavı dışında, üniversitelerin düzenlediği başka sınavlara da girmek zorunda.
İNGİLTERE: Üniversiteye kabul için İleri-düzey (A-level) veya eşdeğeri lise bitirme sınavlarında en az iki dersten başarılı olmak gerekir. Üniversiteler, giriş şartlarını genellikle kendileri belirler. İleri-düzey sınavlar, üniversite girişte en belirleyici faktördür. İş tecrübesi, niyet ve referans mektubu vb. hususlar da etkili olur. Üniversiteler bunların dışında başka sınavlar veya belgeler isteyebilirler. Tıp veya diş hekimliği fakltelerine başvuru için, klinik yetenek testi (UKCAT) istenir. Üniversitelere başvurular University and Colleges Admissions Service (UCAS) adlı bir kuruluş aracılığıyla yapılır. Öğrencileri seçme kararı, üniversitelere aittir.
İSPANYA: Türkiye’de olduğu gibi, burada da merkezi bir sınav (Selectividad) var. Öğrencinin bu sınavda aldığı skor ile öğrencinin lise notlarının ortalamasının belli bir kombinasyonuna göre (sınav yüzde 60, notlar yüzde 40) öğrencilere puan verilir. Üniversiteler minimum puanlarını açıklarlar ve öğrenci puanı tutan üniversitelere kabul edilir.
İSRAİL: Üniversiteye giriş için, lise bitirme sınavlarında (Bagrut) minimum bir puan almak gerekiyor. Üniversite adayları, ayrıca standart bir yetenek sınavına girmek zorunda. Adayların yetenek sınavından almaları gereken minimum puanlar, üniversiteler tarafından belirleniyor.
ÇİN HALK CUMHURİYETİ: Üniversiteye girmek isteyen öğrenciler, merkezi giriş sınavına katılmak zorunda. Türkiye’deki gibi, Çin’de de merkezi sınav var. Genellikle lise son sınıftaki öğrenciler sınava girerler, fakat daha erken yaşlardaki öğrenciler de sınava katılabilir. Öğrencinin sınavda aldığı puan, testin alanlarına göre ağırlıklandırılır.