Pepsi Cola’nın CEO’su Indra Nooyi, şirketin New York yakınlarındaki merkezinde kendisini ziyaret eden Hürriyet gazetesinin ekonomi müdürü Vahap Munyar ile Radikal gazetesinin ekonomi müdürü Ruhi Sanyer’e ilginç açıklamalar yapmış.
İki yıl önce Fortune dergisi tarafından “iş dünyasının en güçlü kadını” seçilen Nooyi’nin krizden çıkış süreciyle ve dünyanın gidişatıyla ilgili olarak söyledikleri, aylardan beri “kriz bitti - bitiyor” masallarıyla insanları avutmaya çalışan vüzeraya ve ulemaya göre değil. Buna karşılık, küresel krizden çıkış süreciyle ilgili gerçekçi bir değerlendirme yapmak isteyenler Nooyi’nin saptamalarından yararlanabilir.
Çıkışın ölçütü istihdam
Satırbaşlarıyla şunları söylemiş Pepsi’nin Tamil kökenli CEO’su:
- Krizde dibi gördük mü, bilmiyorum. İyimser “boğalar” 2010’un ilk çeyreğinde çıkarız diyor, karamsar “ayılar” ise “W” şeklinde bir canlanma bekliyor, yani krizden çıkışı hissederken yeniden aşağı gidebilirsiniz.
- Krizden çıkışın başladığına hükmetmek için yeni istihdam yaratıldığını görmemiz lazım. İnsanlar iş sahibi olmalı, düzenli maaş almalı ve maaşlarıyla ev satın alabilmeli ki ekonomi canlansın.
- ABD dünyadaki büyümenin motor gücüydü, dünya ekonomisinin krizden çıkabilmesi için ABD’nin tekrar büyümeye başlaması gerekir.
- ABD’nin büyümeye geçmesi için ise konut sektörünün canlanması ve tüketici güveninin geri gelmesi gerekli.
- Tüketici güveni geri gelirse iş dünyası da güven duymaya ve istihdam yaratmaya başlar.
- Bugünün ve yarının kapitalizmi geçmişin kapitalizminden farklı olacak.
Nooyi’nin bu açıklamayı yaptığı günlerde ABD’de haziran ayında 467 bin kişinin daha bordrodan düştüğü, yani işini kaybettiği açıklandı. Son 18 ay içinde işini kaybedenlerin sayısı 6.5 milyonu buldu.
ABD’de işsizlik rekoru
İşsizlik oranı ise 26 yıldan beri ilk kez % 9.5’i geçti. Bu oranın 2010’da % 11’e kadar yükselebileceğini ileri sürenler var. Buna ek olarak ABD’nin birçok eyaletinde, iflas noktasına gelmiş olan eyalet yönetimleri, yasal zorunluluk gereği bütçelerini denkleştirmek için harcamalarını kısacak ve eleman çıkartacak.
Eğer kalıcı biçimde krizden çıkışın kriteri, Pepsi’nin tepe yöneticisi Nooyi’nin dediği gibi, istihdamdaki erozyonun durması ve yeni istihdam yaratılması ise ABD’de bu noktaya en erken 2010’da gelinecek. ABD ekonomisi çıkışa geçmeden dünya ekonomisinin toparlanması da kolay olmayacak.
Bu arada bazı göstergelerde olumlu gelişmeler ortaya çıksa da, borsalarda çıkışlar yaşansa da bunlara bakarak, “Tamam, kriz bitti, eski güzel günlere geri dönüyoruz” demek doğru değil. Çünkü kapitalizm galiba krize sürüklenen biçimiyle devam etmeyecek, değişime uğrayacak. Yeni yapı içinde finans kesiminin etrafa para saçtığı günlere geri dönülmeyecek. Herkesin geleceğe dönük hesaplarını buna göre yapması gerekiyor.
Türkiye’nin krizden en hızlı çıkan ülke olacağını iddia edenlerin de Nooyi’nin sözlerini dikkate alarak, işsizlik sorununa odaklanmasında yarar var.