Onun da anlattığı gibi, paranın, kredinin bol olduğu ve faizlerin düşük seyrettiği dönemde, 'Mary Teyze' gibi normal koşullarda kredi verilmemesi gereken milyonlarca Amerikalıya, ilk bakışta cazip görünen tekliflerle kredi açılmış. Birçok kimse de bu furyada krediyle yeni ev almış ya da mevcut "mortgage" kontratlarının şartlarını iyileştirme olanağını bulmuş. Yalnızca 2006 yılında, 600 milyar dolarlık bu tür riski yüksek "mortgage" kredisi açılmış ABD'de. Güngör Uras ağabeyimiz önemli bir iş yapıyor; ekonomiyle ilgili konuları 'Ayşe Teyze'nin de anlayacağı bir dille anlatarak daha geniş bir okur kitlesinin ilgisini bu konulara çekebiliyor. Dünkü yazısında da Amerika'da baş gösteren ve öncelikle 'Mary Teyze' gibi dar gelirli Amerikalıları ilgilendiren "mortgage krizi"ni anlatmıştı. Ekonomideki şartlar değişip faizler yükselince, çoğu değişken faizli olan bu kredilerin taksitlerini ödeyemeyen dar gelirli Amerikalılar, "mortgage" sektörünün "subprime" denen en riskli bölümünü ciddi sıkıntıya sokmuş durumda. Bu tür kredilerin toplam büyüklüğünün 1.3 trilyon doları bulduğu tahmin ediliyor. Bu kredileri açan finans kuruluşları arasında batma noktasına gelenler var. HSBC gibi bazı bankalar da ciddi zarara uğradı bu yüzden.İşin kötüsü, ödeme zorluğuna düşenler evlerini satışa çıkarmaya zorlanacağı için ev fiyatlarının düşmesi söz konusu. Oysa Amerikalılar evlerinin fiyatları yükseldiği, buna karşılık "mortgage" taksitleri düştüğü için varlarını yoklarını tüketime harcıyor, bu da Amerikan ekonomisinin büyümesini sağlıyordu. ABD ekonomisinin büyümeye devam etmesi de dünya ekonomisinin hızlı büyümesine katkıda bulunuyordu.Şimdi ABD'deki "mortgage" sektörünün riskli ayağında meydana gelen çöküntünün sektörün bütününü etkilemesi halinde, Amerikalılara ek harcama gücü kazandıran uygulama tersine dönecek. Finans dünyasının ünlü ismi George Soros'a göre bu nedenle 900 milyar dolarlık bir harcama gücü kaybı söz konusu olabilecek ABD ekonomisinde. Bu da ABD ekonomisinin yavaşlamasına, hatta belki durgunluğa girmesine neden olabilecek. Faiz tuzağı "Pekiyi bütün bunlardan bizim Ayşe Teyze'ye ne?" sorusu geldiyse aklınıza şunu söyleyeyim: Korkulan olur ve Amerikan ekonomisi durgunluğa sürüklenirse, Türkiye dahil pek çok ülke olumsuz etkilenebilir bundan. Bu durum küresel finans sisteminde bir güven kaybına yol açarsa durum bizim için ve Ayşe Teyze için daha da kötü olabilir.Sorun, küresel ekonominin ve özellikle de uluslararası finans sisteminin çok karmaşık bir yapıya bürünmüş olmasından kaynaklanıyor. Bu karmaşık yapı içinde bir iki taşın yerinden oynaması, örneğin Mary Teyzelerin borcunu ödeyememesi ve ABD ekonomisinin yavaşlaması, bütün sistemi etkileyebiliyor. Bunun sonucunda bizim Ayşe Teyze'nin de etkilenmesi söz konusu olabiliyor. oulagay@milliyet.com.tr Ayşe Teyze'ye ne?
