Suriye’de kimyasal silahların kullanılması birçok tartışmayı beraberinde getirdi. ABD, Suriye’ye askeri müdahale için düğmeye bastı. Fakat beklentilerin tersine politik amacının Esad’ı devirmek değil politik-askeri ortamı yeniden şekillendirmek olduğunu belirtti. Başka bir ifadeyle amaç; çıkmaza giren savaşta tarafları siyasi bir çözüme zorlayacak biçimde “yol temizliği” yapmaktı.
Çok hassas ve karmaşık olan temizlik operasyonu üç noktada düğümleniyordu. Kısa vadede kimyasal silahların kontrolü ya da yok edilmesi. Yine kimyasal silahlarla bağlantılı olarak radikal İslamcı grupların tasfiyesi ve sembolik de olsa Esad’ın gönderilmesi.
Savaş tartışmaları devam ederken Rusya’nın diplomatik manevrası, temizliğin yöntemini ve maliyetini değiştiriverdi. Esad, kimyasalların yok edilmesi için işbirliğine hazır olduğunu açıkladı. Böylece hem zaman hem de yeni bir pozisyon kazandı. Şimdilerde hava saldırıları yerine daha az maliyetli kimyasal silah listesini hazırlamakla meşgul. İç savaş ise devam ediyor.
İç savaşlar nasıl biter?
Suriye örneğindeki gibi bir iç savaş üç farklı biçimde sona erebilir. Birincisi; hükümet veya muhalifler “askeri zafer kazanır” savaş biter. ABD’nin ve Batılı ülkelerin bu çözümü istemedikleri anlaşılıyor. Esad, sivil bürokrasi ve ordunun çarklarını her şeye rağmen döndürebiliyor. Muhalifler ise zafer kazanamayacak ve düzen kuramayacak kadar parçalanmış durumdalar. Üstelik radikal grupların Esad sonrası kimyasal silahları ele geçirmesi fikri hiç kimsenin hoşuna gitmiyor. Esad’ın zafer kazanarak iktidarda kalması da kabul gören bir fikir değil.
İkinci ihtimal, tarafların savaşı kazanma umudunu yitirerek masada sorunu müzakere yolu ile çözmeye hazır hale gelmeleridir.
Tarafların askeri olarak yenişemedikleri bu durumda yeni bir çıkış yolu bulmaları gerekli. Vietnam savaşı devam ederken Kuzey Vietnamlı bir gerilla komutanı Batılı bir uzmana şunu diyordu: “Kuzey Vietnamlı gerillalar savaşı kazanacak kadar kuvvetli, ABD ve Güney Vietnam ise kaybedecek kadar zayıf değil”. Suriye Başbakan Yardımcısı Kadri Cemal de ülkesindeki durumu bu sözlerle tarif etmeye çalıştı. Görünen o ki Esad rejimi ABD’nin Suriye’de politik-askeri ortamı şekillendirmedeki niyetini doğru okuyor.
Savaşı durdurabilecek son yöntem, üçüncü bir tarafın/tarafların olaya müdahil olması çatışanları “barışa zorlamasıdır”. Uzmanlara göre böyle bir operasyon ancak 5-600 bin asker, 5-10 yıl zaman ve hatırı sayılır masraf ile mümkün. Görünürde bu sorumluluğu üstlenecek bir aktör yok.
Esad zaman kazandı
Eğer kesintiye uğramazsa kimyasal silahların imhası Suriye’de askeri-politik ortamı yeniden şekillendirecek. Esad’ın zaman kazandığı doğrudur. Daha önemlisi temizlik konularında işbirliğine açık olduğunu ilan etti.
ABD, Avrupa ve İsrail kimyasal silahların ardından radikal gruplardan da kurtulmanın yollarını arayacaklardır. Bu günlerde PYD konu ile meşgul olsa da bu sorunun üstesinden tam olarak gelemez. Esad, kimyasal silah temizliğinden sonra radikallerden kurtulmak isteyen Batı’ya işbirliğine hazır olduğunu ilan eder ve bu fikri ilgi görürse hiç şaşırmamak gerekir.
