Korunun ve test yaptırın

Uzmanlar cinsel yolla bulaşan hastalıkların arttığını söylüyor. Biz de hem dünyadaki hem de Türkiye’deki verileri göz önüne alarak en sık görülen hastalıkları, riskli ilişkilerden sonra neler yapılması gerektiğini ve bu hastalıklardan korunma yollarını işin uzmanlarıyla tek tek konuştuk

Bu ayın başında BBC’de bir haber yayımlandı. Haberde İngiltere Cinsel Sağlık ve HIV Derneği Medya Komitesi Başkanı Dr. Peter Greenhouse’un açıklamalarına yer verilmişti. Greenhouse günübirlik buluşmalara olanak sağlayan uygulamalar nedeniyle cinsel yolla bulaşan hastalıkların (CYBH) artışına dikkat çekiyordu. Örneğin İngiltere verilerine göre 2014 yılında gonore yani bel soğukluğunun görülme sıklığında yüzde 19, sifiliz yani frengi görülme sıklığındaysa yüzde 33 artış görülmüş. Greenhouse, insanlar bu kadar hızlı partner değiştirmeye devam ederlerse, HIV görülme sıklığında çok ciddi bir artış hatta patlama yaşanacağından korktuklarını belirtiyor.

Uygulamaların ya da tek gecelik ilişkilerin CYBH’lerin artışındaki rolü elbette tartışmaya açık. Ama genel olarak böyle bir artış varsa korunma ve tedavi yöntemlerini de bilmekte fayda var... Bu yüzden biz de bu hastalıklardan korunmak yollarını, en sık görülen CYBH’leri ve riskli ilişkilerden sonra neler yapılması gerektiğini araştırdık. Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Gülden Çelik ile Prof. Dr. Kenan Midilli’nin görüşlerinden ve Dünya Sağlık Örgütü’nün güncel bilgilerinden haberimizi derledik. Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Dr. Şuayip Birinci’den de CYBH’lerin Türkiye verilerini öğrendik.

-Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara 30’dan fazla bakteri, virüs, parazit veya mantar neden olur. Bu enfeksiyon etkenleri öpüşme, oral, vajinal veya anal seksle bir kişiden diğerine geçebilir. Bazen de, papilloma virüsünde (HPV) olduğu gibi etkenin bulunduğu yüzeye (penis, vajina veya anüs) temasla bile bir kişiden diğerine bulaşabilir.

-CYBH’lerin çoğunda enfeksiyon etkeni bulaştıktan sonra herhangi bir belirti ortaya çıkmaz. Bu nedenle kişiler riskli cinsel birlikteliklerden sonra mutlaka aile hekimlerine başvurmalı ve testlerini yaptırmalı. Aksi durumda ilaçlarla tedavi edilebilecek veya kontrol altında tutulabilecek bir sorun kişi için çözümsüz bir noktaya gidebilir ve kişi farkında olmadan hastalığı sağlıklı kişilere de bulaştırabilir.

-Her türlü cinsel birliktelikte CYBH’lere yakalanma riski olsa da anal seks vajinal sekse göre, vajinal seks de oral sekse göre çok daha yüksek risk içeriyor. İlişkideki alıcı taraf da verici tarafa göre her zaman daha yüksek risk altında. Kondom kullanılmadan cinsel birliktelik yaşamak ise HIV gibi hastalıkların bulaşma riskini 200 kata kadar artırabiliyor. Bu nedenle CYBH’lere karşı alınabilecek en iyi önlem korunmasız ilişkiye girmemek ve sık partner değiştirmekten kaçınmak.

Riskli cinsel eylemden sonraki belirtilere dikkat

-Seks işçileriyle seks, çok eşlilik, tek gecelik ilişkiler, CYBH’ler konusunda farkındalığın düşük olması, kondom kullanmamak gibi pek çok sebep bu hastalıkların görülme sıklığını artırıyor.

-Riskli cinsel eylemden sonraki erken dönemde genital bölgede akıntı, kaşıntı, ağrılı ya da ağrısız yaralar; ilerleyen dönemde ise karın alt bölgesi olan pelviste kronik ağrılar uzman doktorlara başvurmak için en net göstergeler.

Belirtileri, teşhisi ve tedavisi

-Bel soğukluğu /Gonore: Erkeklerde akıntıya neden olabiliyor, kadınlarınsa çoğunda belirti vermiyor. Erkekte üretradan (idrar yolu), kadında ise serviksten (rahim ağzı) kültür alınarak veya moleküler testlerle teşhis ediliyor. Uygun antibiyotik kullanımıyla tedavi edilebiliyor.

-Klamidya enfeksiyonu: Gonore ve klamidya iç cinsel organlarda yapışıklığa neden olabiliyor. Karnın alt bölgesi olan pelviste genital ağrılara yol açabiliyor. Erken teşhis ve tedavi edilmediği durumda kısırlığa neden olabiliyor. Erken teşhis edildiğinde uygun antibiyotik kullanımıyla tedavi edilebiliyor.

-Sifiliz / Frengi:Genital bölgede ortaya çıkabilen ülser ilk belirtisi olabiliyor. Erken dönemde bu ülser üzerinden mikroskobik örnek alınarak teşhis edilebiliyor. Ancak genelde fark edilmeyebiliyor. O zaman kandan antikor testi yapılarak teşhis ediliyor. Erken dönemde teşhis edilmezse kalbe ve sinir sistemine hasar veriyor. Antibiyotikle tedavi edilebiliyor.

-HIV:HIV genellikle AIDS hastalığına sebep olana kadar belirti vermiyor. HIV ile enfekte olan kişilerin bazılarında riskli ilişkiden sonraki iki-üç hafta içinde gribal belirtiler ortaya çıkıyor. Kişiler riskli ilişkiden iki-üç hafta sonra, Elisa testleriyle virüsün kendilerine bulaşıp bulaşmadığını öğrenebiliyor. HIV’i tamamen yok eden bir tedavi olmasa da antiviral ilaçlarla kişinin sağlıklı bir şekilde uzun yıllar yaşaması ve bulaştırıcılığının azaltılması sağlanabiliyor.

-Hepatit virüsleri:Cinsel temasla bulaşabiliyor. Hepatit B virüsü tükürükte de bulunduğundan öpüşmeyle bile geçebiliyor. Hepatitler bulaştıktan sonra hiç belirti vermeyebiliyor. Bazen de grip benzeri belirtilerle ortaya çıkabiliyor. Kişi kendisinin uzun süreli grip geçirdiğini zannedebiliyor. Hepatit virüsleri kronikleşirse siroz veya karaciğer kanserine yol açabiliyor. Bu nedenle uygun testlerle erken dönemde varlığının tespit edilmesi gerekiyor. İmmün-modülatörler ve antiviral ilaçlarla virüsün karaciğere verdiği
zarar azaltılabiliyor.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre...

-Her gün 1 milyondan fazla insan cinsel yolla bulaşan bir hastalığa yakalanıyor.

-Her yıl 500 milyon kişi klamidya, gonore, sifiliz veya trokomonas hastası oluyor.

-530 milyondan fazla kişide genital herpeslere yol açan virüs (HSV2) bulunuyor.

-En az 290 milyon kadında insan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonları var.

T.C. Sağlık Bakanlığı verilerine göre

-Türkiye’de cinsel yolla bulaşan ve bildirimi zorunlu olan hastalıklardan en sık karşılaşılanlar gonore, sifiliz, klamidya, HIV, hepatit B ve hepatit C enfeksiyonlarıdır. Bu enfeksiyonlar içinde en sık görüleni ise klamidya enfeksiyonudur.

Sifiliz erkekte daha yaygın

-Klamidya ve gonore enfeksiyonlarına kadınlarda erkeklere göre, 20-40 yaş grubunda diğer yaş gruplarına göre daha sık rastlanıyor. Klamidya ve gonore enfeksiyonlarının ülkemizde görülme sıklığı sırasıyla 100 binde 2.05 ve 1.27’dir.

-Sifiliz ve HIV erkeklerde kadınlara göre daha sık görülüyor. Sifiliz ile 30-39, HIV ile 20-30 yaş grubunda daha fazla karşılaşılıyor. Sifiliz ve HIV enfeksiyonlarının ülkemizde görülme sıklığı sırasıyla 100 binde 0.81 ve 0.01.