Çocuk Gelişimi Uzmanı Doç. Dr. Arzu Yükselen okul öncesi dönem çocuklarında, ilköğretime başlayacaklarda ve taşınma nedeniyle okul değiştirenlerde ortaya çıkabilen okula uyum sorunuyla baş edebilmeleri için ailelere tavsiyelerini sıraladı
Önümüzdeki günlerde okullar birbiri ardına açılacak. Gerek çocuklar gerek ebeveynler için hem heyecan hem de endişe verici bir süreç başlayacak. Özellikle okulla ilk kez tanışacak küçüklerin uyum sorunu yaşama ihtimali var. Ne de olsa anne-babalarının yanından ayrılacak ve hiç tanımadıkları bir ortama girecekler. Çocuklarda okula uyum sorununu önlemek ya da üstesinden gelmelerini sağlamak için elbette ebeveynlerin yapabileceği şeyler var. Bunları Çocuk Gelişimi Uzmanı Doç. Dr. Arzu
Yükselen anlattı.
“Çocuğa sabırlı davranın, onu asla aşağılamayın”
- Okula uyum sorunlarının en sık ve yoğun yaşandığı dönem 3-6 yaştır. Bu yaş dilimindeki çocukların eğitimle ilk tanıştıkları yer anaokulu, ana sınıfı, ön okul gibi okul öncesi eğitim kurumlarıdır. Bu nedenle bu çocukların ve ailelerinin, eğitim-öğretim programı başlamadan önce oryantasyon da denilen uyum haftasına mutlaka katılmaları gerekir. Tatilini uzatmak isteyen ailelerin bunu göz ardı etmesi çocuğun okula uyumunu güçleştirir.
- Uyum haftasından sonraki okulun ilk gününde anne-babaların çocuklarının yanında olması, çocuğun okula güven duygusunu destekler. Eğer mümkünse ilk iki hafta çıkışta çocuğu gidip okuldan ebeveynin alması da uyumu artırır.
- 3-6 yaş çocukları anne-babadan ilk defa uzaklaşacakları için ağlama, karın ağrısı ve okula gitmeye direnme gibi belirtileri olan okula uyum sorunları yaşayabilirler. Bu durumda çocuğa kızmak, bağırmak veya onu başka çocuklarla karşılaştırmak sorunun
daha da büyümesine yol açarak onu okuldan soğutur.
- Aileler uyum sorununu fark ettiklerinde çocuğa karşı aşağılayıcı ve küçümseyici bir tutum takınmamalı, empatiden yoksun ifadeler kullanmamalı. Bunun yerine sakin, sabırlı, tutarlı ve kararlı olmaları gerekir. Çocukları cesaretlendirmek ve teşvik etmek için “Seni çok iyi anlıyorum ama okul gerçekten çok eğlenceli bir yer, birçok yeni arkadaşın olacak ve onlarla çok keyifli zaman geçireceksin. Nasıl ki biz işe gidiyoruz, senin de okula gitmen gerekiyor” şeklinde rahatlatıcı cümleler kurulabilir.
- Okul öncesi eğitim almış ve almamış çocukların okula uyumları birbirinden oldukça farklıdır. Okul öncesi eğitimden yararlanan çocuklar ilköğretim programına çok daha kolay adapte olur ve uyum sorunu yaşamaz. Okul yaşantısına doğrudan ilköğretimle başlayacak çocuklarda uyumla ilgili bazı güçlükler yaşanabilir.
- Okula gitmede isteksizlik, sabahları uyanamamak, anne-babasını sınıfa sokmak istemek, öğretmeni dinlememek gibi tutum ve davranışlar 6 yaş ve üzeri çocuklardaki okula uyum sorununun en belirgin göstergeleridir. Bunların yaşanmaması için ebeveynlerin çocuklarını okul yaşantısına duygusal ve psikolojik olarak hazırlaması gerekir.
“Kendisine ait masası ve bir kitaplığı olsun”
- Okul açılmadan en az iki hafta önce ailenin tatilden evine dönmüş olması, bu iki haftalık süreçte çocukla kıyafet, kitap, defter gibi okul alışverişini birlikte yapması gerekir. Bu seçimleri yaparken çocuğun içinde bulunduğu yaş, gelişim özellikleri, cinsiyet ve ilgi alanlarını göz önüne almak onun okula motivasyonunu yükseltir. Örneğin kimi çocuk için araba figürlerinin olduğu bir kalem, kimi çocuk içinse bebekli bir defter okula ilgiyi artırabilir.
- İlköğretime yeni başlayacak çocukların okula ziyarete gitmelerinin ve mümkünse öğretmenleriyle tanışmalarının sağlanması okula karşı hissettiği belirsizlik duygusunu azaltır. Evde ise çocuğun kendine ait odasında çalışma masasının ve kitaplığının olması, ödevlerini bu masada yapmasının teşvik edilmesi okula uyumu geliştirir.
“İki hafta önceden uyku düzenini oturtmaya başlayın”
- Okula yeni başlayan çocuklarda uyum sorunu yaşanması normaldir ama okulla ilgili korku ve kaygıları iki haftadan uzun sürüyorsa, psikolojik yardım almalı.
- Okul açılmadan en az iki hafta önce çocuğun uyku düzeni oturtulmalı, erken yatıp erken kalkmaya alıştırılmalı. Bunun için gündüz uykuları kaldırılmalı.
- Okula uyum sorunu ebeveyne aşırı bağlı çocuklarda sık görülür. Burada aileler çocuklarından ayrılma kaygısından uzaklaşarak öncelikle kendileri rol modeli olmalı. Çocuğun okula uğurlanması esnasında uzun vedalaşmalardan kaçınılması ve çocukla kendi öğrencilik dönemine ait güzel anıların paylaşması da uyumu artıracaktır.
Eğer okul değiştiriyorsa...
- Şehir veya ev değişikliği gibi durumlarda çocuğun önceki okulunda sahip olduğu spor ve sanat etkinlikleri gibi imkanların olabildiğince yeni okulunda da sağlanmaya çalışılması, çocuktaki yoksunluk hissini azaltarak okula uyumuna katkı sağlar.
- Ebeveynlerin çocuklarına yeni okulunu, öğretmenlerini, arkadaşlarını olumlamak adına bu gibi zorunlu değişikliklerin aslında zenginlik sağlayabileceğine
ve yararlı olabileceğine yönelik ikna edici yönlendirmeleri faydalı olacaktır. “Burada da
birlikte keyifle zaman geçirebileceğin birçok yeni arkadaşın olacak” gibi.