Menü 1: Fırında otlu tavuk, fırın patates veya püreyle. Yanında kırmızı lahana, brokoli. Tatlı olarak taze meyveli yoğurt.
Menü 2: Etsiz versiyon: Sebzeli ve mercimekli börek. Yanında kırmızı lahana, brokoli. Tatlı olarak taze meyveli yoğurt.
Menülerde günlere göre hamburger, hindi, köfte ve balık var. Yanlarında pilav, makarna, patates, sebzeler ve salatalar. Tatlı olarak meyve, yoğurt ve türevleri.
İngiltere’de devlet okullarının menüsü bu. Ben Camden’dayım. Camden’ın menüsü böyle. Belediyeler menüleri uzmanlar eşliğinde oluşturuyor. Bir dönem Jamie Oliver aynı bütçeyle daha sağlıklı ne yapılabilir diye düşünüp menüleri hazırlıyor ve ücretsiz danışmanlık veriyordu. Kalori hesabı kadar sağlıklı beslenme hesapları yapılıyor. Mesela pazartesi ve çarşamba etsiz menüler var. İsteyene vegan menü var. Helal menü var. Koşer menü var.
Standartlar resmi kurumlar tarafından belirlenmiş. Et-sebze dengesi, üç farklı taze meyve, üç farklı sebze karbonhidrat ve lifli besinler dengesi hesaplanmış.
İngiltere’de ailenin temel direği nedir derseniz, benim görüp anladığım ve yaşadığım kadarıyla ailenin temeli okuldur. Devlet okulları laik. Burada her dinden, etnik kesimden çocuk eğitim alabiliyor. Özel okulların büyük kısmında Hıristiyan din eğitimi var. Okul olmasa her türlü sistem çöker anlayacağınız. Bizdeki gibi ne anneanne, babaanne var çocuklara bakacak ne de eş dost akraba, teyze, yenge.
Bakıcı tutmak, kreş falan o kadar pahalı ki öyle yapacağına evde otur, sıfır lira kazan, çocuğuna bak, gene kârdasın.
Bırakın orta gelirliyi, üst düzey gelir grubunda olanlar dahi hafta bir iki gün o da birkaç saatliğine ancak bakıcı tutabiliyor, baş başa bir yere gitmek için. Kimsede bizim memleketteki gibi yatılı dadılar gelsin ben hayatımı yaşamaya devam edeyim gibi bir durum yok.
Yani çocuklar okula gitmezse, okulda karınları doymazsa Birleşik Krallık diye bir şey kalmaz. Bu yüzden okullarda yemek önemli. Britanya’da Kovid döneminde okullar uzun süre kapalı kalıp da çocuklar evde oturmaya başlayınca kriz çıktı. Bir, evdeki çocuklarla nasıl başa çıkacağız? İki, çocuklar ne yiyecek ne içecek?
Hastalıktan daha büyük sorundu. Mesela Manchester United’lı futbolcu Marcus Rashford bu alanda kampanya yürüttü. Okul olmayınca çocuklar aç kalıyordu çünkü.
Devlet okullarına devam eden çocukların ailelerinin hepsi yoksul değil ama yoksullar özellikle Britanya’nın bazı yerlerinde çok fazla. Bu yemek dışında para bulup da çocuklarını besleyemeyecek aile sayısı inanılmaz yüksek.
Bu yüzden okullarda ücretsiz yemek çıkarmak önemli. Halkın birinci derecede önem verdiği bir şey. Ve belediyeler eliyle bu hizmet sağlanıyor. Halk mağdur olmasın diye. Kamu hizmeti anlayışı budur. Britanya’da devlet okullarında ücretsiz yemek vermek okulların inisiyatifinde. Yani mecburi değil. Bu konuda fon bulmak, yardım almak, belediyeden bütçe istemek gibi çareler üretilmiş. Ancak uygulama anlattıklarımdan nedenlerini kavrayacağınız gibi yaygın. Ücretsiz öğle yemeği imkânından hazırlık, bir ve ikinci sınıflara giden öğrencilerin yüzde 87’si faydalanıyor istatistiklere göre.
Şu anda basında yer alan tartışmalardan biri, artan ısınma maliyetlerinden yemeklerin etkilenecek olması ihtimali. Bazı okullar daha az yemek çıkarıp, öğünleri küçültüp, ısınmaya bütçe ayırma hesabı yapıyor. Ve elbette hararetli tartışmalar yaşanıyor.
İngiltere’yi bir kenara bırakalım. Peki, bizde ücretsiz okul yemeği uygulaması neden yok? Bizde neden kantin ihaleciliği var da kamunun çocukları ücretsiz besleme girişimi yok? Bizim çocuklarımıza her gün yemek çıkaracak paramız mı yok sizce? Buna inanıyor musunuz? Nelere nelere bütçe bulunuyor…
Gelir düzeyi bizden çok daha yüksek olan Britanyalı eğer okullarda ücretsiz yemek olmadan sistemi yürütemiyorsa, biz nasıl yürütelim?