Geçmişte otomobil kullanmayı kolaylaştıran ya da tam tersine eziyet haline getiren donanımlar, artık birer birer tarihin sayfalarına gömülüp gitti
Hadi, bu pazar farklı bir nostalji yapalım birlikte. Kaç yaşında olduğunuz önemli değil. Amacımız, çocukken, gençken acayip önem verdiğimiz, ancak zaman içinde kaybolup giden alışkanlıkları, nesneleri hatırlamak olsun...
Tamam, ben başlıyorum!
Henüz 15-16 yaşındayken her pazar sabahı büyüklerimin “amyant” diye adlandırdığı ve yanan ocağın üzerine konulan basit alette kızarmış ekmeğin kokusuyla uyanırdım. O gün, o kızarmış ekmeklerin eşliğinde yapılan kahvaltı, tüm aile için İngiltere Kraliçesi’nin taç giyme töreni kadar önemliydi. Yumurtalar haşlanır, sucuk halkaları tavaya dizilir, çocuklar olarak televizyon karşısına mevzilenen sofranın kurulması işine girişirdik. Masa, sabah kuşağındaki filme kadar hazır olmalıydı çünkü. Kızarmış ekmeklerin çıtırtıları eşliğinde seyredilen kovboy filmi yerini, komedyen Danny Kaye’in yönettiği orkestranın klasik müzik konserine bıraktığında benim için “ödev” yapma ızdırabının başlangıcı olurdu. Şimdi bile ürperdim!
Farkında bile olmadık!
Hatırlamaya başlamışken tam gaz devam. Teneke kutularda satılan ve kese kağıdında gramla alınan kremalı bisküviler, mahalle arasında çıngırakla dolaşan yoğurtçu, eve özel şişesiyle alınan boza, okul kantininde ortasına sade gazoz şişesi geçirilerek servis edilen açma, at arabasından kamyona terfi ettiğinde havasından geçilmeyen sucu Bekir, alınması için sayısız gözyaşı dökülen Esem Sport ayakkabılar ve nicesi...
Aslında ben otomobil yazacaktım değil mi? Peki, bunlar neyin nesi? Çok basit... Saydıklarımın çoğu hayatımızdan, alışkanlıklarımızdan yıllar önce çıktı ve daha da geri dönmedi.
Gelelim otomobillere... Hadi bakalım, şöyle bir gözünüzün önünden geçirin. (Bendeniz 1967 model olduğumdan,
bu konuda pek avantajlıyım tabii.)
Bir dönem İstanbul’da dolmuş olarak kullanılan eski Amerikanları anımsayın mesela. Ya da 4 kapılı Anadolları.
Tek parça ön koltukları vardı. Hatırladınız mı? İyi o zaman, şimdi de unutun. Çünkü bu koltuklar ortadan kalkalı çok oldu. Son olarak 2013 Chevrolet Impala’da “isteğe bağlı donanım” olarak sunulmuş ama hepsi bu. Bittiğinin farkına bile varmadık oysa!
Peki kullandığınız otomobil “kaç vitesli” şanzımana sahip? 5, 6, 7, 8 mi yoksa? “Dört ileri, bir geri” manuel
(ya da siz deyin düz) şanzımanlar kaldı mı? Manuel şanzımanlar “5 ileri”den başlıyor artık. Üstelik bunun da önemi kalmadı, çünkü Türkiye’de satışların yüzde 30’u otomatik vitesli oldu.
Jikle denilen “illet” şeyi hatırlayan kaldı mı? Yeni otomobillerde karbüratörle birlikte onu da görmez olduk. Kendisi, benzinli motorları soğukken çalıştırmak üzere geliştirilen
bir “bela”ydı. “İki kere gaz ver,
jikleyi çek” gibisinden ince telkinleri, otomobili çalıştıracağım diye boğduğumuz günleri geride bıraktık anlayacağınız. Teknoloji sağolsun...
Anaaaaa, az kalsın unutuyordum. Kızaklı “teyp”leri de mi hatırlamadınız? Hani şu taktırmak için elektronikçi kapılarında saatler geçirdiğimiz, “Bir de Aciko ekolayzır taktırdım mı, tamam!” dediğimiz teypleri?
“Eh, ortada kaset kalmadı be abim” dediniz, duydum... Merak etmeyin,
CD çalar da tarih olmak üzere. Nitekim ABD ve Avrupa’da standart olarak
CD çalar yerine USB girişli ya da iPod bağlantılı müzik sistemleri sunan markalar çıktı. Hatta uydu bağlantılı, üyelikle çalışan sistemler var artık.
Kapısı anahtarla açılan yeni otomobil gördünüz mü peki? Ya “açılabilen kelebek camı” nasıl bir şeydi hatırlayan kaldı mı? Fotoğrafını bilerek koydum zaten...
Sayar ve giderim...
Özellikle eski Amerikanlar ve minibüslerdeki “direksiyon topuzu salgını”nın akıbetini bilen var mı? Hele de parmakla çevirilebilen (ki bazı yerli otomobillerde hidrolik direksiyon bu simgeyle gösterilirdi) hidrolik direksiyonlar varken... Yeni satın aldığınız otomobilde küllük de mi yok? Eh normal, fabrikası buna gerek görmemiştir. Çünkü önce portatif bardak şekline geldi, sonra da standart donanımdan fırlatılıp atıldı. Yakında
hiç kalmayacak...
Levent coştu bir kere... Ama kendisine ayrılan yeri bitmek üzere.
O yüzden biraz daha sayıp “Eksikleri
siz tamamlayın” dedikten sonra veda edecek... İşte en “yerli”sinden birkaç
yok olmuş otomobil değeri:
Örme karpuz, başı sallanan köpek, sonradan takma anten, cruise-kontrol (hız sabitleyici) sisteminin Türk versiyonu olan gaz pedalı tuğlası, teneke çamurluk nikelajı, cama yapışan pusula, baston kilit ve asma kilitli zincir, buğu silme bezi... n