Ne zaman Türkiye ile Rusya arasında görüşmeler olsa, akla hep domates geliyor.
Geçen hafta Erdoğan-Putin görüşmesinde de basında domates konusu işlendi.
Aslında ne Rusya’ya tarım ürünleri ihracatında, ne de Rusya’nın Türkiye’deki büyük yatırımları dışındaki konularda, zirvede dişe dokunur bir gelişme olmadığı görülüyor.
Vize konusunda biraz gelişme sağlandı. Putin, Türk şirketlerine uygulanan yasağın kaldırılacağını söyledi, o kadar.
Bunun dışında ortak yatırım fonu kurulması ve 2019 yılının karşılıklı kültür ve turizm senesi olması konusunda mutabakatlar bulunuyor.
2019’a kadar ilişkiler nasıl seyreder bilemeyiz.
***
Domatese gelince...
Hatırlarsanız, 24 Kasım 2015’te Türkiye, Suriye’den girip sınır ihlali yapan Rus savaş uçağını düşürmüş ve gerilen ilişkiler sonucunda Rusya Federasyonu Türkiye’ye karşı aralarında tarım ürünleri ithalatının da bulunduğu bir dizi yaptırım kararları almıştı.
Bu karar, Türkiye’de tarım sektörünü etkilemiş ve Antalya başta olmak üzere Rusya’ya ihracat yapan birçok şehirde tarım ürünleri fiyatları oldukça düşmüştü.
İlişkilerin düzelmesine rağmen, Rusya yaptırımlar öncesi duruma gelinmesinde aceleci davranmıyor.
Ürün ithalatlarını peyder pey kaldırıyor. Soğan, karnabahar, brokoli ve karanfil son listede yasaktan kurtulan ürünler.
Her ne kadar domates, Azerbaycan üzerinden Rusya’ya giriş yapsa da, aslında bu durumdan sadece kaçak mal satanlar memnun.
Çünkü istenen miktarda malı bu yolla göndermek olası değil ve bu da içeride domates fiyatını etkiliyor.
***
İhracatçılar Rusya’nın bu konudaki aşırı korumacılıktan şikayet ederlerken, Rusya tarafı da sevk edilen ürünlerin güvenliğinin sağlanması hususundaki taleplerinin Türkiye tarafından yeterince anlaşılamadığını söylüyor.
Daha önce de yazdığım gibi, Türkiye-Rusya ilişkileri her alanda süper hale gelse bile, domates başta olmak üzere, tarım ürünlerinin Rusya’ya ihracatında asla ambargonun başlangıç tarihi olan 1 Ocak 2016’öncesine dönülemeyecek.
Çünkü Rus Federal Gümrük Servisi (FTS) ve Rusya Tarım Bakanlığı tarafından yayınlanan tarımsal rakamlar, uygulanan gıda ambargoları sayesinde ülkedeki yerli tarım ürünlerinin pazar paylarında, özellikle son iki yılda önemli bir artış yaşandığını gösteriyor .
Rusya tarafı bu bağlamda bir yandan Türkiye ile tarım ürünlerine uygulanan ambargonun kaldırılması konusunu görüşürken, diğer taraftan aralarında Türkiye’nin de olduğu ülkelere karşı yaptırım enstrümanını kullanarak gıda ithalatını azaltmaya devam ediyor.
***
Yerli üretimin desteklenmesi konusunun, Rusya’nın devlet politikası haline geldiğini Putin ve Tarım Bakanı Aleksandr Tkachev’in sözlerinden anlıyoruz.
Türkiye ise bir yandan tarım ürünlerinin ihracatı konusunda Rusya ile görüşürken, diğer taraftan yeni pazarlara yönelmeli.
Bu arada İran’ın da tarımda Türkiye’yi tehdit edebileceği unutulmalı.
Bunu da Trump’lı ABD’nin İran ile ilişkileri belirleyecek. Yaptırımlar yeniden konursa, İran bir süre daha devre dışı kalabilir.
Türkiye’nin bunları düşünerek hareket etmesi gerekiyor.
