Ne kadar renkli o kadar riskli

Dondurma tezgahları rengarenk. Ama bu renkler, eğer doğal değilse, ciddi tehlikeler barındırıyor. Mesela son dönemde tüketimi hızla artan mavi dondurmaya dikkat

Dondurmaları daha çekici ve albenili kılmak için kullanılan yapay renklendiriciler, çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktiviteye neden oluyor. Ama buna karşın, meyveli dondurmalarda renklendirici kullanımına yönelik herhangi bir yasal engel yok. 

Sentetik gıda boyası

Bunaltan yaz sıcaklarında serinlemek için tükettiğimiz dondurmaların bazı çeşitleri hiç de masum değil. Özellikle de göz alıcı renklere sahip olanlar. Mesela son dönemde tüketimi hızla artan mavi dondurma.. ‘Şirinler’ ya da ‘İtalyan karameli’ etiketiyle satılan bu dondurma çeşidi, genellikle çocukların öncelikli tercihi oluyor. Maalesef en tehlikelisi de bu çeşit. Çünkü rengi çoğunlukla sentetik gıda boyasından geliyor. Eğer yapımında, E-133 kodlu ‘Brillant blue’⁽¹⁾ kullanıldıysa, bunu çocuğuna yediren ebeveyn, çocuğuna bir miktar; dikkat eksikliği veya hiperaktivite yedirdiğini de bilmeli. Tabii tehlike sadece nörolojik bozuklukla da sınırlı değil.

Uyarı yer almıyor

Trakya Üniveristesi Biyoloji Anabilim Dalı’nda geçen yıl gerçekleştirilen yüksek lisans tez çalışması(1), mavi gıda boyasının hücre hasarına neden olduğunu da göstermiş.

Yani mavi dondurma hiç de ‘şirin’ değil. Tabii dondurmaların üzerinde bu tehlikelere yönelik herhangi bir uyarı yer almaması da önemli bir sorun. Paketli dondurmalarda içerik bilgileri - eğer çok keskin bir gözünüz ya da yanınızda büyüteç varsa- yer alıyor. Ama açıkta satılan dondurmaların nasıl ve hangi katkılarla yapıldığı sadece satıcının beyanına bağlı. Sorulduğunda birçok satıcı, gıda boyası kullanmadığını söylüyor ama uzmanlara göre durum hiç de öyle değil. Yıllarca akademide dondurma teknolojisi dersleri veren Prof. Dr. Celalettin Koçak, dondurmaya meyvenin verebileceği rengin asla baskın bir renk olamayacağı görüşünde. Bunu test etmek için evde yoğurt deneyi yapılabileceğini anlatan Koçak, “Mesela evde yoğurdun içine istediğiniz meyveyi rendeleyin ya da ezin. Limon eklediğinizde rengin hemen hemen hiç değişmediğini görürsünüz. Muzu ezip koyduğunuzda da benzer sonuç çıkar. Çilek gibi yoğun renkli meyveler de en fazla yoğurdu pembeleştirir. Ama satılan dondurmaları bir görüyoruz ki, çilekten daha kırmızı, kavundan daha sarı. O renkleri hangi meyve katkısı verebilir. İşte bu renkler doğal ya da sentetik renklendiricilerle ayarlanıyor” diyor.

Renklendirici için sınırlama yok

Tabii dondurmada renklendirici kullanımına yönelik herhangi bir sınırlama olmadığını da söylemek gerek. Türk Gıda Kodeksi Dondurma Tebliği’ne göre, çeşnili dondurmaların tümünde renklendirici kullanımı serbest. Sadece, sade dondurma olarak andığımız vanilyalı dondurmada renklendirici kullanımı yasaklanmış. Ama zaten onda da renge gerek yok. Diğer yandan çeşnili dondurmalarda aroma kullanımında da herhangi bir engele yer verilmemiş. Renk kullanılmayan vanilyalı dondurmada, vanilya yerine aroması kullanılabiliyor. Çeşnili dondurmalar için konulan sınırlamaların başında çeşni oranı var. Mesela çilekli dondurmanın en az yüzde 15 oranında çilek içermesi gerekiyor. Antep fıstığı, ceviz ya da bademli dondurmalarda ise yüzde 5 çeşni olmalı. Eğer yediğiniz dondurmada çeşninin sadece aroması ve rengi varsa, bilin ki o dondurma tebliğe uygun değil. Diğer yandan internette kilo kilo satılan toz dondurmalar ve dondurma kategorisine bile girmeyen bazı paketli ürünler de cabası. O kategoride çok sayıda katkı maddesi daha formülasyona dahil oluyor. O yüzden dondurma tüketiminde en mantıklı seçim; sütten yapılmış, katkı maddesi içerme riski daha az olan sade dondurmaya yönelmek.

(1) Brilliant Blue (E133) olarak bilinen mavi gıda katkı boyasının, soğan (Allium Cepa) kök hücrelerinde mitoz bölünmeye etkisi.