Meğer zehri kabuğundaymış

Çaya limon atıyor, keke portakal kabuğu rendeliyorsanız bir kez daha düşünün! Çünkü meyve kabukları sağlık açısından riskli. Nereden mi biliyoruz? Avrupa’dan vize alamayan limonlardan… O yüzden artık “Vitamini kabuğunda” demekten vazgeçmek, emin olmadığımız meyveyi soymadan yememek gerekiyor.

Avrupa Birliği Gıda Alarm Sistemi’ne geçtiğimiz günlerde Türkiye’den bir uyarı düştü. Uyarıda, Türkiye’den ihraç edilen limonlarda çok yüksek oranda pestisit, yani tarım zehri saptandığı bilgisi yer alıyordu. O uyarının peşine düşüp, araştırınca anladım ki, meğer o zehir, hasattan sonra turunçgillerin kabuklarına uygulanan imazalilmiş.

“İmazalil”, meyvelerin çürümesini geciktirmek için mumlama diye bilinen işlemde kullanılan kimyasallardan biri. Özellikle mandalina, portakal, limon gibi turunçgillerin yanı sıra nar ve elma armutta da yaygın olarak kullanılıyor. Ve kullanımı hem Türkiye’de hem de Avrupa’da yasal. Ama tolere edilebilir bir limiti var. Örneğin, portakalda kilo başına 4 miligram limit belirlenmişken, limon ve mandalinalarda bu oran kilo başına 5 miligram. Tabii tüm bu oranlar, meyvenin dış kabuğu için geçerli. Meyvenin iç kısmında saptanması ise yasak. Ama buna karşın geçen hafta yine Türkiye’den Avrupa’ya ihraç edilen biberlerin imazalil içerdiği ortaya çıktı. Narda da yaygın olarak bu maddenin kullanıldığını biliyoruz. Hatta Adana’da, 4 yaşındaki Saliha’nın nar yedikten sonra zehirlenip ölümünde de baş şüpheli; bu çürüme önleyici olarak kullanılan kimyasallardı. Üstelik Türkiye’den AB’ye gönderilen narda limit değerin 95 kat üzerinde imazalil çıktığına da o dönem değinmiştik.

Limitin 6 kat üzerinde

Türkiye’deki limonlarda saptanan sorun da aynı; limonların tolere edilebilir limitin 6 kat üzerinde imazalil içermesi… Yani limonu depolayanlar zehrin dozunu fazla kaçırmış! Peki, benzer durum, pazardan, marketten aldığımız portakal-limonda yaşanıyor mudur? Büyük olasılıkla yaşanıyor. Özellikle marketlerde parlak, tertemiz, göz alıcı meyvelerin depolarda mumlama denilen işlemden sonra satışa sunulduğu aşikâr. Ama tüketicinin bundan haberi yok. Çünkü kamu otoritesi maalesef böyle bir bildirim zorunluluğu getirmedi. Avrupa’da ise marketlerdeki meyvelerin etiketinde bu yönde uyarılar var. Mutlaka bizde de bu konuda bir adım atılması gerektiğini düşünüyorum.

Meyve suyuna da geçebiliyor

Çünkü bu kimyasal kabuğa yerleştiğinde her gıdaya sirayet edebilir. Zaten bazı akademik çalışmalara baktığımızda, imazalilin meyve suyuna dahi geçtiğini görüyoruz. Hatta bir çalışmada, meyve sularında çocuklar için tehlikeli olabilecek oranda imazalil saptanmış. Hasat sonrası konusunda çalışmalar yapan Akdeniz Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa Erkan da, imazalilin turunçgil depolayan firmalarda yaygın olarak kullanıldığına işaret ediyor. Meyvede yeşil ve mavi küfe yol açan peniciliuma karşı ruhsatlı bir kimyasal olan imazalilin paketleme öncesine meyvenin dış yüzeyine uygulandığını anlatan Erkan, “Dozunda kullanılması halinde ihracatta herhangi bir sıkıntı yaşanmıyor. Ama doz aşımı zehir demek! Doz aşıldığında yarılanma ömrü de değişir ve tehlikeli kalıntı bırakabilir. O yüzden en kritik nokta uygulayan kişinin bilinçli olması” diye uyarıyor.

Sonuçta söz konusu madde, “muhtemel kanserojen ve endokrin bozucu” olarak nitelendiriliyor. Solunum ve kas problemleri yaratabileceği de çalışmalara yansımış. Tüm bu tabloda en iyisi, meyvelerin kabuklarından uzak durmak! Zira bir başka çalışma da, tüm yıkama protokolleri uygulansa da limonların yüzeyinden yüzde 30’dan fazla imazalil çıkarılamadığını söylüyor. Artık “Vitamini kabuğunda” dememek, emin olmadığımız meyveyi soymadan yememek lazım.

Kanserojen boya bu kez Almanya’da

İyi ki Avrupa Birliği’nin gıda alarm sistemi var. Böylelikle ülkemizdeki gıda tehditlerinden haberdar olabiliyoruz. Geçtiğimiz günlerde çokça tartıştığımız baharatlardaki kanserojen Sudan boyasına, şimdi de Türkiye’den Almanya’ya gönderilen paprika baharatında rastlanmış. Sisteme düşen uyarı çok yeni. Bu yıl Sudan boyasına dair Türkiye kaynaklı baharatlarda 6 uyarı var. Demek ki bu tehlike sürüyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, son krizde, piyasadaki baharatların analiz edileceğini duyurmuştu. O analizlerin sonuçlarını tüm kamuoyu gibi ben de merakla bekliyorum.