Kelebekler zamanı

Yeşillenen doğada, bahar esintisinin rengârenk kanatlarına dokunduğu bu kırılgan canlıların yaşam alanı ciddi oranda daralıyor. İşte tutkulu kelebek gözlemcileri, bu duruma çözüm arıyor

Hava ısınıyor. Doğa uyanıyor. Kelebek sezonu da başlıyor. Artık, çiçek açmış çayırlarda bol bol renkli kanatlar görebilirsiniz. Kelebek tutkunları zaten aylardır yılın bu dönemini bekliyordu. Kimi “güneyli fisto” ile açacak sezonu, kimi “Karanlık orman esmeri”yle. Aslında kelebek gözlemi, evlere tıkılmaktan bunalanların doğayla teması için güzel bir fırsat. Eğer merak ve isteğiniz varsa başlangıç için ilk önce, kelebeklerin renkli dünyasına dair okumalar yapmanız gerekiyor. Öncelikle kelebeklerin özelliklerini, ekosistemdeki rolünü, nasıl sınıflandırılıp isimlendirildiklerini, bölgenizde hangi türlerin bulunabileceğini bilmelisiniz. Bunun en kestirme yolu ise kelebek gözlem gruplarına katılmaktan geçiyor. Başta TRAKEL olmak üzere Adameros ve Kelebek-Türk gibi oluşumlar, ilk adımı atmak isteyenler için biçilmiş kaftan.

Gözlem için sahaya çıkacaklar, mutlaka yanında not defteri bulundurmalı. Çünkü görülen türü koordinatıyla kaydetmek, hava durumu ve tarih bilgisini yazmak bu işin şiarlarından biri. Ayrıca fotoğraf makinesi de olmazsa olmaz. Zaten gözlemcilerin büyük bölümü, aynı zamanda gördükleri kelebek türlerini fotoğraflayarak tarihe kazımanın peşinde. Nadir bir türü ilk ya da tek fotoğraflayan olmak, kelebek camiasında büyük bir prestij!

Dr. Evrim Karaçetin

Uzmanından gözlem tüyoları

TRAKEL’in kurucularından Hakan Yıldırım, gözlem turuna yalnız çıkmamanın daha iyi olacağı görüşünde. Ekip arkadaşının hem sohbet hem de ilk yardım için yararlı olacağını belirten Yıldırım, kaybolmaya karşı gidilecek rotanın da mutlaka bir yakınla paylaşılmasını öneriyor. Yıldırım’ın giysi önerileri ise şöyle: “Gölgeliği geniş bir şapka, ense yanıklarını önlemeye birebir. Yazın bile uzun kollu giysiler giyilmeli. Böylece hem güneş yanığı hem de böcek sokmalarından korunulur. Ayrıca şortla araziye çıkmayın! Kene ve böcek sokmalarına karşı az açık alan bırakmakta fayda var. Bunun yerine bol, çok cepli kargo pantolon tercih edin. Tozluk da özellikle çoraba batan otlar konusunda büyük fayda sağlar. Bununla birlikte yanınızda mutlaka bol su ve ufak bir ilk yardım çantası bulundurun.”

Araziye çıkmak şart değil

Tabii kelebek gözlemciliğine başlamak için illa araziye çıkmak da şart değilmiş. “Türkiye’nin Kelebek Rehberi” kitabına imza atan Dr. Evrim Karaçetin, asıl motivasyonun doğa gözlemi olduğuna şöyle dikkati çekiyor: “Doğayı gözlemlemek sizin dışınızda bir yaşamın da var olduğunu görmenizi sağlıyor. Orada çiçekle kelebeğin, toprakla böceğin ilişkisinin farkına varıyorsunuz. Aslında bunu kentte çevrenize baktığınızda da görebilirsiniz. Mesela yolda yürüyorsunuz. Oradaki ağaçların, bitkilerin adını biliyor musunuz? O ağaçlarda hangi kuşların, hangi canlıların yaşadığını… İşte bunların farkına varabilmektir doğa gözlemi.”

Karaçetin, bazen evden işe giderken bile kelebek gözlemi yaptığını anlatıyor.

Doğaya bakmak yeter

Zaten doğaya dikkatle baktığımızda, o renkli ve kırılgan canlıların ne kadar hayati bir rol üstlendiklerini görüyoruz. Önemli bir polen taşıyıcısı olan kelebekler, o bölgedeki ekosistemin sağlıklı işlediğinin de bir işareti. Ancak günümüzde kentleşme, madencilik, tarım kimyasalları ve iklim değişikliği gibi etkenler onların yaşam alanını ciddi oranda daraltıyor. Bu duruma çözüm arayanlar da onlara tutkuyla bağlanan kelebek gözlemcileri. Nesli tehdit altındaki türler, onlara emanet.

KELEBEK SÖZLÜĞÜ

Ömrü: Kelebeklerin 1 gün yaşadığı aslında bir rivayet. Ortalama ömür süreleri 2-4 hafta. Bazı kelebekler 7-8 aya kadar yaşıyor.

Gövdesi: Kelebeklerin vücudu, “baş, göğüs ve karın” olmak üzere üç bölümden oluşur. Anten uçları topuz şeklindedir. Altı bacakları ve pullarla kaplı dört kanatları vardır.

Vücut ısıları: 30 derecenin altında iken uçamazlar.

Tek ya da çok eşli olabilirler. Erkekler vakitlerinin çoğunu dişi arayarak geçirir.

Pulları: Kelebeğin rengini ve desenini oluşturur. Dokunulduğunda bu pullar kolayca dökülebilir. Kelebeğin hayatta kalabilmesi için pullarının varlığı önemlidir.

Renklerinin sırrı: Kelebeklerin avcılarından korunmak için; renkleriyle zehirli algısı yaratmak, bulunduğu çiçekle uyumlu renklerde olmak ve kanatlarındaki göz desenleri sayesinde olduğundan büyük görünmek gibi taktikleri kullanıyorlar.

Renkleri ve desenleri kelebeklerin hayatta kalabilme olasılığını artırır. Ayrıca kelebek gözlemcileri bu renk ve desenler sayesinde kelebek türlerini birbirinden ayırt edebilir.

Beslenmeleri: Kelebekler çoğunlukla çiçeklerden balözü ve polen toplayarak beslenirler. Bu nedenle çiçeklerin çok olduğu yerlerde kelebekleri görme olasılığı yüksektir.

Tropikal bahçeleri var

Konya’daki Tropikal Kelebek Bahçesi, kelebeklerin renkli dünyasına adım atmak için önemli bir mekân. Bahçe, 1600 metrekarelik kapalı kelebek uçuş alanında 70 türde 5 bin kelebeğe doğal yaşam alanı sunuyor. Yaz-kış 26 derece sıcaklık ve yüzde 80 nem koşullarının sağlandığı bahçe, 150 türe ait 20 binden fazla tropikal bitkiye de yaşam alanı sunuyor.