Hayvanların interneti

Doğanın bilmediğimiz pek çok yönü var. Doğanın şifrelerini çözmek için başlatılan “Hayvanların interneti” projesi, ekosistemin gizemini anlamamıza yarayacak veriler sunmayı hedefliyor.

Günümüzde hepimiz artık birer veri sağlayıcıyız. Tüketim alışkanlıklarımız, seyahat ettiğimiz rotalar, yediklerimiz ve günlük faaliyetlerimiz, dijital teknoloji vasıtasıyla günbegün kaydediliyor. Ve biz farkında olmasak da işlenen verilerimiz, birçok değişime ön ayak oluyor. Hem iyi hem de kötü yönde.

Şimdi bilim insanları benzer bir süreci, doğanın şifrelerini çözmek için başlatıyor. Alman ornitolog Martin Wikelski’nin tohumunu attığı “Hayvanların interneti” projesi, ekosistemin gizemini daha iyi anlamamıza yarayacak veriler sunmayı hedefliyor. Proje kapsamında binlerce hayvan, güneş enerjisiyle çalışan uydu vericileriyle takip edilecek ve vericiler, hayvanların ulaştığı noktalardaki, hava basıncı, yükseklik, sıcaklık ve nem gibi çevresel faktörleri ölçecek. Ayrıca hayvanın davranışını yorumlamaya yardımcı olmak için yapay zekâ da kullanılacak. ICARUS olarak adlandırılan uydu tabanlı sistemin önümüzdeki yıl, bir roketle uzaya fırlatılması planlanıyor.

Karakulak izleniyor

Hayvanların internet verileri, küresel iklim değişikliğinin yaşam alanlarında ne gibi etkiler yarattığını anlamamız adına da oldukça önemli. Çünkü insan baskısının doğada yarattığı değişimleri görmek, biyoçeşitlilik kaybı ve türlerin yok oluşunu önleyebilmek, ancak somut ölçümlerle mümkün. Aslında bilim insanları yerel bazda bu ölçümleri epeydir yapıyor. Mesela nesli coğrafyamız için tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan karakulaklar, bir süredir uydu vericisiyle takip altında.

Onu izleyen bilim insanı ise Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nden biyolog Dr. Yasin İlemin. Uydu takip verilerinin, yaban hayatına dair çok önemli datalar sunduğunu belirten Dr. İlemin, şu bilgiyi paylaşıyor: “Verilerle hayvanların doğadaki yıllık aktivitesini, nerelerde nasıl zaman geçirdiğini, türler arası rekabeti, habitat tercihlerini, kuraklık, yangın veya kirlilik gibi dönemsel ve kalıcı değişimlere nasıl tepki verdiklerini ölçebiliyoruz. Eğer insan kaynaklı olumsuz bir etki varsa bunun önlenmesi için çözüm önerileri sunabiliyoruz. Zamanında alınacak önlemler de ekosistemin sürdürülebilir olmasını garanti ediyor. Ayrıca izlediğimiz karakulak, bize doğru zannettiğimiz şeylerin yanlış olabileceğini de gösterdi. 2021 yaz yangınından sonra hayvanın uzun bir süre yanan alandan uzak kalacağını düşünmüştük. Ancak ormanda çalı formlarının hızla gelişmesi ve kemirgenler ile kuşların alana girmesiyle birlikte karakulak da geldi. Doğanın kendini çok hızlı toparlayabildiğini anlamış olduk.”

Hijyenik bozayılar

Hayvanlardan öğrendiklerimizi yabana atmamak lazım. Bazı ilaçların keşfi hayvan gözlemleri sayesinde gerçekleşti. Daha yeni Gabon’da, gorillerin yediği tropikal bitkilerin en az dördünün tıbbi etkileri olduğu tespit edildi. Ülkemizde yapılan bir çalışmada ise Kars’taki bozayıların inlerinde rahat uyumak için çam iğnelerinden yatak yaptığını ve ayrı tuvalet odaları kullandıklarını ortaya çıkardı. Ayıların hijyenik in mimarisi, GPS ile kaydedilen beş yıllık ayı hareket verileri sayesinde ilk kez bilimsel literatüre kazandırılmış oldu. Görünen o ki, hayvanların gizemli dünyası aydınlandıkça, insanlık da birçok yeni bilgiye erişmiş olacak.