Caretta carettalar gezegen için yüzüyor
Karayla denizin dengesini sağlayan caretta carettalar, bize bir iyilik daha yapacak. Küresel iklim değişikliğinin Akdeniz’in havasını nasıl etkilediğini bize onlar anlatacak. Proje kapsamında uydu vericisi takılan 8 caretta carettadan 3’ü, Patara kumsalından, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan tarafından denize uğurlandı
"Alanyam", 9 yaşında bir deniz kaplumbağası. Bebek denecek yaşta insan hoyratlığıyla tanışmış. Denize bırakılan misina, sağ ön yüzgecine dolanıp, kırılmasına neden olmuş. Neyse ki onu bu halde gören güzel bir insan, Deniz Kaplumbağaları Araştırma Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi’ne (DEKAMER) durumu bildirip, tedavisine olanak sağlamış. Ampute operasyonu geçiren Alanyam, artık hayatına engelli olarak devam edecek.
Tabii ondan daha dramatik son yaşayanlar da var. Denizde yemek diye yuttukları poşet, plastik parçaları ya da çengel nedeniyle ölüleri kıyıya vuran deniz canlılarından bahsediyorum. Maalesef onlar, bir isme dahi sahip olamadan insan etkisiyle deniz ekosisteminden koparılıyorlar. Oysa ki o ekosistem onlara muhtaç. Çünkü küçük deniz canlılarının besinleri onların sayesinde oluşuyor. Denizanalarını sudan onlar temizliyorlar. İklim değişikliğini yavaşlatan deniz altındaki çayırları düzenleyen de onlar. 120 milyon yıldan bu yana dünyadalar ve sürdürülebilir bir gelecek için mutlaka aramızda olmalılar.
Belkıs, Likya, Patara…
Karayla denizin dengesini sağlayan bu deniz canlıları şimdi bize bir iyilik daha yapacaklar. Küresel iklim değişikliğinin Akdeniz’in havasını nasıl etkilediğini bize onlar anlatacak. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile DEKAMER’in ortak projesi kapsamında 8 deniz kaplumbağası uydu vericisi takılarak uzun süreli takibe alınacak. O kaplumbağaların 3’ü geçen çarşamba günü Patara kumsalından, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan tarafından denize uğurlandı bile. Erdoğan, tek tek başlarını okşayarak kuma koyduğu kaplumbağalardan birine “Belkıs” ismini verdi. Belkıs suya girer girmez Akdeniz’in doğusuna doğru yüzerken, “Likya” ise kuzeye yöneldi. 3. caretta caretta “Patara” da en son Belkıs’ın yakınlarından sinyal verdi.
Bu canlıların denizdeki hareketi, bilim insanlarının merak konusu. Zira nerede beslenip kışladıkları, hangi noktalarda karaya çıktıkları, küresel ısınmanın etkilerine dair önemli ipuçları içeriyor. Çünkü ısınan deniz en çok onları etkiliyor.
Tuba neden kuzeye yöneldi?
Buna ilişkin en çarpıcı örnek de; TUI Care Vakfı’nın desteğiyle uydudan izlenen caretta caretta Tuba’nın, alışılmışın dışında bir rota çizmesi. Tuba’nın kuzeye yönelerek Adriyatik Denizi’ndeki Karadağ kıyılarına gitmesinin iklim değişikliğiyle bağlantılı olabileceğini belirten DEKAMER Başkanı Yakup Kaşka, ilk kez 8 deniz kaplumbağasını uzun süreli izleyecek olmanın heyecanıyla anlattı: “Bugüne kadar yaptığımız izlemeler tekil ve süreliydi. Bu kez aynı anda 8 caretta carettanın davranışını izleyeceğiz. Genelde kışı İsrail ve çevresinde geçirirlerdi. Ancak Tuba bize bir sürpriz yaptı. Bu da denizlerdeki ısınma etkisinin bir sonucu olabilir. Bu çalışma bize önemli çıktılar, çok özel bilgiler sunacak. Ayrıca Hanımefendi’nin yaralı deniz kaplumbağalarını tedavi sonrası denize bırakması, ulusal ve uluslararası anlamda önemli bir farkındalık sağlayacak. Caretta carettaların bu farkındalığa çok ihtiyacı var; çünkü yaralanmaları büyük oranda insan eliyle gerçekleşiyor. Av faaliyetleri ve denize atılan atıklar, yumurtalarını bıraktıkları kıyılarda yaşanan bilinçsizce davranışlar onlara büyük zarar veriyor. Biz karada elimizden geldiğince onları koruyup izliyoruz. Şimdi de denizde bunu detaylı olarak yapacağız.”
Dokunmayın, atmayın!
Yakup hocanın değindiği bilinçsizce davranışların başında; yavruların iyilik olsun diye denize taşınması var. Bunu yapmamak gerekiyor; çünkü bu durum hayatta kalmalarını zorlaştırıyor. Çünkü yumurtada göbek bağından beslenen kaplumbağalar, denize ulaşana kadar üzerlerindeki kan ve besin kokusunu kumlara sürünerek temizlemiş oluyor. Sürünmemeleri halinde denize girer girmez balıklara yem oluyorlar. Ayrıca sürünmek ilk 24 saat boyunca durmadan yüzmeleri gereken kaplumbağaların, yüzmeden önce kaslarını hareket ettirmelerini sağlıyor. Bir diğer önemli nokta da, kıyıdaki ışık kaynakları… Yumurtadan çıkan yavru, deniz diye ışığa gidince yolunu kaybediyor. O yüzden caretta carettaların bulunabileceği kumsalda geceleri ışık kullanmamak çok önemli. Bunlara ek olarak, kumsalda ateş yakmayarak, yumurtlama alanında şemsiye ya da şezlong kullanmayarak, yumurtlama bandında geceleri eşya bırakmayarak, kumsallardan kum alınmasını ve kazılmasını engelleyerek, kumsala motorlu araçlarla girmeyerek, denize plastik atık ve çöp bırakmayarak, sürat teknelerini kıyıdan en az 1 mil açıkta kullanarak onların yaşam döngüsüne katkı sağlayabiliriz.