Bu yasaktan haberiniz var mı?
Kar gibi ışıldayan pastalar, kurabiyeler, şekerlemeler ve sakızlara bu cazibeyi kazandıran gıda katkı maddesinin, sağlığa bir o kadar zarar verebileceği aklımıza gelir miydi? İlaç ve kozmetiklerde de kullanılan o maddenin kodu: E-171
Avrupa Parlamentosu, kısa süre önce Türkiye’yi de yakından ilgilendiren önemli bir karara imza attı. Karar uyarınca gıda katkı maddesi “titanyum dioksit”in gıdalarda kullanımı yasaklandı. Gıdaları beyazlatmak ve nem tutmak için kullanılan E-171 kodlu titanyum dioksit, artık Avrupa’da üretilen ve satılan hiçbir gıdada bulunamayacak. Yasaklama için gıda sektörüne 6 aylık geçiş süreci verildi. Süreç tamamlandığında, E-171’in diyet yoluyla alımı tüm kıtada sonlanacak.
Türkiye’de ise henüz böyle bir yasak yok. O yüzden bugün bembeyaz pastalar, şekerler, kurabiyeler yiyip, sakız çiğniyorsanız bu maddeye maruz kalma riskiniz oldukça yüksek. Tek yapabileceğimiz şey, paketli gıda tükettiğimizde etiketini dikkatli bir şekilde okuyarak, E-171 kodu ya da “titanyum dioksit” ibaresi içeren ürünü tercih etmemek. Özellikle beyazlatılmış gıdalarda bu maddenin bulunabileceği akıldan çıkarılmamalı. Açıkta satılan pastacılık ürünlerinde ise ancak satıcının beyanına göre tercih şansımız var. Yasak coğrafyamıza ulaşana kadar, kendimizi sadece bu şekilde koruyabiliriz.
Hassas bir madde
Diğer taraftan bu maddenin kullanımında kısıtlama olmadığı da unutulmamalı! Zira titanyum dioksit nano parçacıkları gıdalarda, “Quantum satis” prensibine göre kullanılıyor. O da şu demek: “Gerekli miktarda!” Yani sayısal bir maksimumum limit belirlenmemiş. Bu açıdan yasağın ne kadar hayati olduğu da aşikâr. Çünkü titanyum dioksit, DNA hasarı başlatarak kansere neden olabilecek bir gıda katkı maddesi olarak değerlendiriliyor. Zaten yasağa giden süreç de maddenin genotoksik (hücre hasarı) açıdan güvenilir bulunamaması nedeniyle başladı. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) geçen yıl, titanyum dioksite dair güvenlik değerlendirmesi görüşünü revize ederek, bu maddenin genetik zarara yol açabileceği endişesini paylaştı. Bu karar sonrası da yasaklamalar başladı.
Tabii sadece gıdada değil ilaç ve kozmetik sektöründe de bu maddenin yoğun olarak kullanıldığını biliyoruz. Bazı diş macunlarında ve kremlerde de var. Muhtemelen birkaç yıl içinde ilaçlarda da titanyum dioksit kullanımına yönelik kısıtlamalar başlayacaktır. Zira oldukça hassas bir madde E-171. Bazı bilimsel çalışmalara göre, vücutta parçalanmayarak biriktiği bölgelerde hastalık yaratıcı etki yapıyor. Nem tutucu özelliği nedeniyle de beyin ve eklemlerdeki sıvıyı tüketiyor. Alzheimer nedeni olabileceğini savunan çalışmalar dahi var. Bu kadar yoğun endişe söz konusuyken gıda sektöründe neden hâlâ kullanılmaya devam ettiği de bir başka soru işareti! Zaten geneli itibarıyla renklendiricilerden mümkün olduğunca uzak durulması gerektiğini düşünüyorum.
Alırken etiketi okuyun
Zira sentetik birçok renklendirici hiç de masum gıda katkı maddeleri değil. Buna, gıda renklendiricisi ya da pasta süslemeleri satılan mağazalarda birebir tanıklık edebilirsiniz. O gıda boyalarından birini raftan alıp etiketini okuduğunuzda, “Çocukların aktivite ve dikkatleri üzerine olumsuz etkileri bulunabilir” yazdığını göreceksiniz. Aynı ifade, pasta süslerinde ve şekerlemelerde de karşınıza çıkacak. Tabii toplumun büyük bir kesimi bu tehlikenin farkında değil. Hatta bazı ebeveynler, istediği davranışları sergilemeleri karşılığında çocuklarını bu tip abur cuburla ödüllendiriyor. Oysa bazı araştırmalar, şekerleme ve çikolatalardaki renklendirici ve koruyucular başta olmak üzere gıda katkı maddelerinin, obeziteden diyabete, bağışıklık sistemi hastalıklarından alerjiye kadar birçok hastalığa neden olabileceğine işaret ediyor. Dolayısıyla Hipokrat’a atfedilen, “Gıdanız ilacınız, ilacınız gıdanız olsun” deyişini, hem kendimiz hem de çocuklarımızın beslenmelerini düzenlerken hiç akıldan çıkarmamak en doğrusu.
Ekmekte var mı?
Öte yandan, titanyum dioksitle ile ilgili en çok gündeme gelen iddialardan biri beyaz unda da bu maddenin kullanıldığı. Başta ekmek olmak üzere tüm unlu mamullerde E-171 olduğu öne sürülse de Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği’ne göre, un ve diğer öğütülmüş ürünler, nişastalar, ekmek ve benzeri ürünlerde renklendirici kullanılması yasak. Titanyum dioksit de renklendirici sınıfına dâhil olduğuna göre, eğer kullanan varsa tespiti halinde yaptırıma da uğramalı. Ancak hafif fırıncılık ürünlerinde renklendirici kullanımı, ne yazık ki serbest!