Balkondan beslenme kılavuzu
Bu sıkıntılı günlerde balkonların, hava almaktan, ferahlamaktan öte bir işlevini daha keşfettik: Küçük çapta sebze yetiştirmek!
Koronavirüs salgını, iki şeyin hayatımızda ne denli önemli olduğunu gösterdi: Gıda ve balkon! Öyle ya, yaklaşık iki aydır başlıca kaygımız, gıda sıkıntısı yaşamak. O yüzden her şeyi stoklu alıyoruz. Marketlerde bazı raflar daha dolar dolmaz boşalıyor. Haliyle birçok kişi, sebze, meyvesini yetiştirmeye kafa yoruyor bu süreçte. Onların imdadına da balkonlar yetişiyor. Karantina günlerinin en popüler mekanı balkonlar; şehirde tarım için biçilmiş kaftan. Günlük hayatta tükettiğimiz domatesten bibere, sarımsaktan rokaya birçok sebzeyi balkonda yetiştirmek mümkün. Hatta bu mevsim tam da dönemi!
Peki, ne ekelim? Balkonumuz az güneş alıyorsa en uygun sebze hangisi olur? Hangi tohum ne kadar sürede ürün verir, toprağın derinliği ne kadar olmalı? Gelin bu sorulara yanıt için, şehirde besin değeri yüksek gıda yetiştiriciliği eğitimleri veren Orman6 ekibinden Burcu Arıkan’a kulak verelim. Ekibin diğer üyeleri ise Buket Atlı ve Evren Yıldırım. Ürdün’de çöl yeşillendirme stajı yapan Burcu Arıkan, yaklaşık üç yıldır Permakültüre Giriş Eğitimi veriyor.
Güneşli mi gölgeli mi?
Koronavirüs sürecinde ciddi bir eğitim talebi ulaşmış kendilerine. Arıkan, işe sebze yetiştirilecek alana yönelik gözlem yapılarak başlanabileceğini söylüyor: “Nasıl bir balkon ya da terasta bahçe tasarlayacağız. Güneşli mi, yarı gölgeli mi ya da hep gölgeli mi? Rüzgar çok alıyor mu? İstanbul’da çoğu balkon yarı gölgeli. Yarı gölgeli alanlarda kolay filizlenen, az güneş ışığı ile büyüyebilecek çeşitler seçilmeli. Mesela marul, lahana, roka, hardal otu, maydanoz, turp, tere gibi sebzeler yarı gölgede kolaylıkla yetişebiliyor. Yine kolay yetişen soğan ve sarımsak da bu alanlar için uygun. Soğan ve sarımsağı pazardan, marketten yumru olarak satın alıp fazla derin olmayan saksılarda kısa sürede yetiştirebilirsiniz. Büyük balkonlar için yükseltilmiş yataklar öneriyoruz, buraya karışık ekim yapabilirsiniz. Daha küçük balkonlar için saksılar ve dikey bahçeler öneriyoruz. Pet şişelerden veya yoğurt kaplarından bile olabilir.”
İkinci adım toprağı ve saksıyı hazırlamak
Toprak için “torf toprağı” olarak satılan toprakların kullanılabileceğini belirten Arıkan, şu bilgiyi veriyor: “Toprağın kompostla zenginleştirilmesini öneriyoruz. Ben saksılarıma çiğ meyve sebzelerin atıklarını koyuyorum mesela. Balkon toprağını beslemek için evde bokaşi ya da solucan kompostu yapılabilir. Özellikle balkon ya da terasında sebze yatağı yapanlar için kompost, toprak üretimini de mümkün kılıyor. Saksıda yetiştiricilik için de mutlaka saksının altının delik olmasından emin olunmalı. Marul, maydanoz, tere, roka gibi saçak köklü bitkilerin derin bir kaba ihtiyacı yok. 20 santimetre derinlikte bir saksıda rahatlıkla büyüyebiliyorlar. Domates, patlıcan, kabak veya fasulye gibi bitkiler ise ortalama 40 santimetre derinlikte saksı istiyor.”
Son adım; tohum, fide ve hasat
Yerel tohum mu kullanacağız hibrit mi? Tohum seçiminin kişiye bağlı olduğunu belirten Arıkan’ın eğitimlerde verdiği ipuçları şöyle: “Tohum atalık da olsa hibrit de olsa mutlaka son 2 yılda paketlenmiş yeni bir tohum olmalı. Eski tohum kolay filizlenmez. Tohumu kendi iriliğinin 3 katı derinliğine ekmek gerekiyor. Filizlendirme yapmak için plastikten çiçek kaplarını kullanabilirsiniz. O kaplar sera etkisiyle hızlı çimlendiriyor. Genelde tohumlar 2-3 haftada filizlenir. Sonrasında büyük saksıya transfer etmek gerekiyor. Maydanoz, roka, tere, soğan, marul tohumlarını ise filizlendirmeden serperek de büyütebilirsiniz. Tohumun filizlenmesi sürecinde aşırı güneşe maruz kalmaması gerekiyor. İlk yeşil görünene kadar evin içinde tutulabilir. Sularken de toprağın nemli olacağı kadar sulanmalı. Aşırı ıslak olursa tohum çürür.”
NE ZAMAN YERİZ?
Domates: Tohumlar çimlenip 3 gerçek yaprağa ulaştıktan sonra saksıya transfer edilir. Kiraz domates fide dikiminde yaklaşık 60 gün sonra, diğer domates türleri yaklaşık 80 gün sonra hasada hazır hale gelir.Domates: Tohumlar çimlenip 3 gerçek yaprağa ulaştıktan sonra saksıya transfer edilir. Kiraz domates fide dikiminde yaklaşık 60 gün sonra, diğer domates türleri yaklaşık 80 gün sonra hasada hazır hale gelir.
Patlıcan: Tohumların çimlenmesi 2 hafta sürebilir. Fide ile de yetiştirmek mümkündür. Fide dikiminden 75 -90 gün sonra meyveler olgunlaşıp hasat edilebilir.
Biber: Tohumlar çimlenip 3 gerçek yaprağa ulaştıktan sonra saksıya transfer edilir. Yaklaşık 75 günde hasada hazır olur.Hıyar: Doğrudan tohum ekimiyle üretimi yapılabilir. Tohumların 3 santimetre derinliğe ekilmesi gerekir. Tohum ekiminden sonra ilk hasat 55-70 gün içerisinde yapılabilir.
Fasulye: Doğrudan saksıya ekim yapılabilir. Tohumlar yaklaşık 10 gün içerisinde çimlenir. Sırık tipi fasulye balkonda çıtalara veya balkon demirlerine sardırılabilir. Yaklaşık 70-85 gün sonra hasat alınır.
Maydanoz: Doğrudan saksıya ekim yapılabilir. Tohumlar 15-20 günde çimlenir. 70-90 gün içinde maydanozlar olgunlaşır.
Soğan: İlkbaharda arpacık dikimi yapılır. Yeşil soğan üretimi için her dönem arpacık dikimi yapılabilir. Baş üretiminde olgunlaşma süresi 5-6 aydır.
NE EKELİM?
Yarı gölgede her mevsime uygun olanlar: Marul, lahana, kale, karalahana, roka, hardal otu, maydanoz, turp, tere, pazı, soğan ve sarımsak (bu ikisi yumrudan yetiştirilebilir). Kale ve lahana sebzeleri çok büyümeden salatalar için hasat edilebilir.
Bahar ve yaz dönemi için uygun yarı gölge bitkileri: Kişniş, çilek.
Güneşli balkonlar için: Fasulye, kabak, mısır, ayçiçeği, fesleğen, domates, biber, patlıcan, salatalık, bezelye, bamya.
Dikey bahçe için tırmanıcı bitkiler: Fasulye veya kabak.
Arıları unutmayın: Arılar için lavanta, biberiye, kekik gibi aromatik otlar ekin. Bu aromatik otlar güneş sever.