Son günlerde Başbakanlığın örtülü ödeneği ve CHP’nin harcamaları tartışma konusu oldu.
Önce örtülü ödenekten başlayalım.
Başbakanlığın harcamalarında geçen yıla göre çok büyük bir artış olduğu gündeme gelmişti. CHP, bu artışın nedenini sorguladı. Başbakan Erdoğan ve Başbakanlık yetkilileri artışın örtülü ödenekten kaynaklandığını ifade ettiler. Başbakan Erdoğan, basın patronlarına hesap vermeyeceğini belirtirken, detayların kesin hesap kanununda görüleceğini duyurdu.
Örtülü ödenek nedir?
Örtülü ödenek, bakanlık bütçelerindeki diğer ödeneklerden farklıdır. Normal ödeneğin harcanmasına ilişkin usul ve esaslar örtülü ödenek için geçerli değildir. Ancak bu, örtülü ödeneğin istenildiği gibi serbestçe, kuralsız biçimde harcanacağı anlamına gelmez. Örtülü ödeneğin amacı ve nasıl harcanacağı kanunla belirlenmiştir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 24. maddesi örtülü ödeneği şöyle düzenlemiştir:
“Örtülü ödenek; kapalı istihbarat ve kapalı savunma hizmetleri, devletin milli güvenliği ve yüksek menfaatleri ile devlet itibarının gerekleri, siyasi, sosyal ve kültürel ve olağanüstü hizmetlerle ilgili hükümet icapları için kullanılmak üzere Başbakanlık bütçesine konulan ödenektir... Örtülü ödenek bu amaçlar dışında ve Başbakan’ın ve ailesinin kişisel harcamaları ile siyasi partilerin idare, propaganda ve seçim ihtiyaçlarında kullanılamaz.”
Başbakanlık dışında istihbarat hizmetleri yürüten diğer kurumların örtülü ödeneği vardır.
Örtülü ödeneklere ilişkin giderler Başbakan, Maliye Bakanı ve ilgili bakan tarafından imzalanan kararname esaslarına göre gerçekleşir ve ödenir.
Adı üzerinde “örtülü” ödenek harcamalarının asıl amacı, “milli menfaatler”dir. Bu nedenle de diğer ödeneklerde olduğu gibi her zaman harcama belgesi aranmaz ve saklanmaz. Bu Başbakan’ın takdirindedir. Belgelenmesinde ve saklanmasında sakınca görülen harcamalar dahi Başbakan, Maliye Bakanı ve ilgili bakan tarafından bir tutanakla tespit edilir ve gerekirse harcamanın yerine yapıldığı görülür, yine gerekli ise tutanak da yok edilebilir.
Ancak uygulamada başbakanlar, görevlerini devrederken, bu tür tutanakları ve örtülü ödenekle ilgili bilgileri yeni Başbakan’a yine bir tutanakla devrederler.
O halde, örtülü ödenek devletin ve milletin yüksek menfaatleri ve itibarı için ayırılmış bir ödenektir. Babadan kalma para gibi harcanamaz. Başbakan’ın veya örtülü ödenek kullanan diğer kamu yetkililerinin kişisel ihtiyaçları veya partileri için harcanamaz.
Eğer kanunun yasakladığı amaçlar için harcama yapıldığı saptanırsa bu suç oluşturur.
Partilerin harcamaları
Siyasi partilerin harcamaları da özel şirket harcamaları gibi değildir. Kanunlar siyasi partilerin gelirlerinin hangi kalemlerden oluşacağını ve nasıl harcanacağını detaylı biçimde hükme bağlamışlardır. Siyasi Partiler Kanunu’nun 60-77. maddeleri gelir, harcama ve denetim şekillerini belirlemiştir. Bu kanunun 74. maddesine göre siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi’nce yapılır. Anayasa Mahkemesi siyasi partilerin mal edinimleriyle gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunu denetler. Siyasi partiler hesaplarını Anayasa Mahkemesi’ne ve bilgi için bir örneği de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na vermek zorundadırlar.
Anayasa Mahkemesi’nin CHP’yle ilgili denetimi bu mahiyettedir ve bütün partilerin hesapları denetlenmektedir.
Sonuç olarak örtülü ödenek de siyasi partilerin paraları da kamu kaynağıdır. Türk mali sistemi kamu kaynaklarının denetimini çok detaylı biçimde belirlemiştir. Örtülü ödenek de dahil kamu kaynaklarını kullanan her sorumlu da hesap vermekle yükümlüdür.
