Mesleğe ilk adım ‘staj’larla atılıyor

Yaz ayları sadece tatil değil, birçok öğrenci için staj dönemi. Salgında ara verilen stajlar normalleşmeyle birlikte yeniden başlıyor. Staj hakkında detaylar bu yazıda...

Yaz dönemi öğrenciler açısından sadece tatil anlamına gelmiyor, aynı zamanda çok sayıda öğrenci için staj başvuru zamanı. Geçen dönem salgın stajlar üzerinde de etkili oldu. Öyle ki, yayılma hızının yüksek olduğu dönemlerde stajlara ara verildi, uzaktan eğitim şeklinde gerçekleştirilmesi gündeme geldi veya ancak ailelerin izni ve işyerinin gerekli önlemleri alması koşuluyla sınırlı şekilde işyerinde yapılabildi. Kontrollü normalleşmeye geçilmesi, kısıtlama tedbirleri ve aşılamanın hızlanmasıya  vaka sayılarının düşmesine bağlı olarak ‘işbaşında’ stajlar da başladı.

Stajın önemi

Yaz döneminde pek çok ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencisi, gerek öğrencisi olduğu program çerçevesinde getirilen zorunluluk gereği, gerekse iş tecrübesi kazanmak ve özgeçmişini güçlendirmek amacıyla staj başvurusunda bulunuyor. Mesleki teknik eğitim ile yükseköğretim sistemi içinde bazı bölümlerde (eğitim fakülteleri, mühendislik bilimleri vb.) zorunlu stajlar söz konusuyken; çok sayıda öğrenci ileride yapacağı iş başvurularında bir adım öne geçebilmek için kendi isteğiyle, yani zorunlu olmasa da staj yapmak istiyor.

Staj zorunluluğu

3308 Sayılı Kanun’a göre, 10 ve daha fazla personel çalıştıran firmaların, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde 5’inden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırma zorunluluğu bulunuyor. Bu düzenlemeye göre, 10’dan fazla çalışanı olan işverenler, firmalarında stajyer çalıştırmak zorunda. Firmalar stajyerlerini mesleki ve teknik eğitim veren liselerden ve / veya ilgili bölümlerde öğrenim gören üniversite öğrencileri arasından seçebiliyor. Üniversite öğrencilerinin yaptığı stajları, zorunlu stajlar, öğrencilerin bizzat başvurup üniversiteleri tarafından uygun bulunan zorunlu olmayan stajlar ve üniversiteden bağımsız olarak isteğe bağlı yapılan stajlar olarak ayırmak mümkün.

Staj döneminde öğrencilerin SGK primlerini kim ödüyor?

3308 Sayılı Kanuna göre, meslek lisesi öğrencileri ile zorunlu staj kapsamında olan (veya staj yapması üniversite tarafından uygun görülen) yükseköğretim kurumlarına kayıtlı öğrenciler için staj süresine ait sigorta primleri okulları tarafından ödeniyor. Yani, işveren için prim ödeme yükümlülüğü söz konusu değil. Diğer taraftan, üniversite eğitimleri sırasında staj gören öğrencilerden kayıtlı oldukları eğitim kurumunda zorunlu staj şartı bulunanların yanısıra, okul tarafından staj yapması uygun görülen öğrenciler de staja başladıkları tarih itibarıyla sigortalı sayılıyorlar ve sigorta primleri yine okulları tarafından yatırılıyor. 

Ancak staj gören öğrenciler adına sigorta primlerinin okul tarafından ödenmesi olası bir iş kazasında işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmıyor. Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından yine işveren sorumlu. Ayrıca, firmalarda beceri eğitimi gören öğrencilerin de işyerlerinin şartlarına ve çalışma düzenine uymaları gerekiyor.

Hangi firmaların stajyer çalıştırma zorunluluğu var?

Hangi işletmelerde stajyer öğrenci çalıştırılması gerektiği 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile belirlenmiş. Mesleki eğitim kapsamında, 10 ve daha fazla sayıda çalışanı bulunan işletmelerde mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim veren yükseköğretim kurumu öğrencilerine staj yaptırılması gerekiyor. Çalışan sayısının en az yüzde 5’i kadar öğrenci işletmede beceri, tamamlayıcı eğitim veya staj görmek zorunda. Öğrenci tespitinde kesirler tam sayıya tamamlanıyor.

Zorunluluğa uymayan firmalar için yaptırım var mı?

Zorunluluğu yerine getirmeyen işletmelere idari para cezası olarak adlandırılması mümkün olmasa da mesleki eğitim yaptırmadığı her bir öğrenci için mesleki eğitime katkı payı ödeme şeklinde bir yaptırım getirilmiş durumda. Buna göre, 10 ve daha fazla personel çalıştıran ve bakanlıkça işletmelerde mesleki eğitim kapsamına alınan, ancak beceri eğitimi yaptırmayan işletmeler, beceri eğitimi yaptırması gereken her öğrenci için eğitim süresince her ay asgari ücretin net tutarının 1/3’ü nispetinde, 20 ve daha fazla personel çalıştırılması halinde ise 2/3’ü nispetinde saymanlık hesabına para yatırmakla yükümlüdürler.

Stajyer öğrencilere ücret ödenmesi zorunlu mu?

Zorunlu staj dönemi için işletmelerde istihdam edilen stajyerlere asgari geçim indirimi hariç net asgari ücretin yüzde 30’u tutarında ücret ödenmesi gerekiyor. 2021 yılı için stajyerlere ödenmesi gereken en az ücret 767.28 TL. Stajyerlerin ücretlerinden herhangi bir vergi vb. kesinti yapılmadığından asgari geçim indirimi stajyerlere ödenmesi gereken ücret hesaplamasında dikkate alınmıyor.

Stajyer ücretine devlet katkısı

Staj yapan öğrencilerin ücretlerine devlet tarafından katkı yapılıyor. Buna göre, mesleki eğitim gören veya stajyer öğrencilere ödenebilecek en az ücretin 20’den az çalışanı olan işletmeler için üçte ikisi, 20 ve üzerinde çalışanı olan işletmeler için üçte biri 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında devlet katkısı olarak ödeniyor. 2021 yılı için çalışan sayısı 20’den az olan işyerleri için 511.52 TL ve 20’den fazla çalışanı olan işyerleri içinse 255.76 TL destek veriliyor.