‘İş’te ilk seçenek kısa çalışma olsun

Salgın nedeniyle faaliyeti duran işverenin iki seçeneği var: Kısa çalışma ve taslakla getirilecek ücretsiz izin. Kısa çalışma, bu ödeneğe hak kazanan işçiler açısından daha yararlı olacaktır


İçinde bulunduğumuz dönemde çalışanın sağlığının ve istihdamının korunması sosyal hukuk devleti olmanın vazgeçilmez koşulları. İş dünyası STK’larının görüşüne açılan yasa teklifi taslağında yer alan iş akdi fesih yasağı (işten çıkarma yasağı) ve gelir desteği bu açıdan ele alındığında işgücü piyasamızda ortaya çıkması muhtemel olumsuz gelişmeler önünde bir engel olabilecek.

Salgın nedeniyle faaliyeti duran işverenin karşısında iki yol bulunuyor. Bunlardan ilki kısa çalışma uygulamasına, diğeri ise taslak ile getirilecek olan ücretsiz izin uygulamasına gitmek. Kısa çalışma uygulamasına gitmek kısa çalışma ödeneğine hak kazanan işçiler açısından daha yararlı olacaktır. Ücret kayıpları daha fazla engellenmiş olacaktır. Ayrıca kısa çalışmaya gidildikten sonra, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilere ücretsiz izin uygulanmasında ve ilgili işçilerin taslaktaki ücret yardımını almalarında herhangi bir engel bulunmamaktadır. Böylece daha geniş bir ücret güvencesi sağlanacaktır.

Yasada düzenlenebilir

İşverenlerin kısa çalışma olanağını değerlendirmeden doğrudan ücretsiz izin uygulamaları, kısa çalışma ödeneğinden daha az nakdi yardım alacak işçilerle aralarında ihtilaf çıkmasına sebep olabilecektir. Bu yüzden salgın süresinde üretim faaliyetleri sekteye uğrayan işverenlerin, öncelikle kısa çalışmaya başvurmaları, devamında ödenekten yararlanamayan işçileri ücretsiz izne çıkarmaları daha yerinde olacaktır. Taslakta değişiklik yapılarak, ilgili hakkın kısa çalışma başvurusunun sonucuna göre devreye alınacağının düzenlenmesi düşünülebilecektir.

İki önemli soru

Hangi işçilerin sözleşmelerinin feshi yasaklanıyor?

Yasa teklifi taslağı, Kovid-19 salgını nedeniyle üç ay süreyle işten çıkarmayı yasaklıyor. Madde kapsamı bütün işçileri içine alacak şekilde düzenlenmiş. Dolayısıyla ister İş Kanunu’na, ister Borçlar Kanunu’na, ister Deniz İş Kanunu’na, isterse de Basın İş Kanunu’na tabi bir işçi olsun, bütün işçiler bu haktan yararlanabilecekler. Örneğin hava taşıma işinde çalışan kişiler İş Kanununa tabi değil, Borçlar Kanunu’na tabi, fakat onların sözleşmeleri feshedilemeyecek.

Hangi fesihler kapsamda?

Taslak işverenin yapacağı fesihleri sınırlandırıyor. İşçinin uygulayacağı feshe herhangi bir sınırlama getirmiyor. İşverenin feshini de büyük ölçüde sınırlandırıyor. Bu dönemde işveren, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışı varsa fesih yapabilecek. Böyle bir neden yoksa, faaliyetin tamamen durması, işçinin hastalanması ve rapor süresinin bildirim süresini altı hafta aşması ya da zorlayıcı nedenle iş sözleşmesi feshedilemeyecek. Örneğin hava taşıma işinde çalışanların sözleşmeleri, havacılık faaliyetleri durma noktasına geldiği için sonlandırılamayacak. İşçinin hakaret etmesi, mala zarar vermesi, sadakati ihlal gibi ağır ihlal durumlarında iş sözleşmesi feshedilebilecek.

FESİH YERİNE ÜCRETSİZ İZİN

Normal şartlar altında ücretsiz izin ancak işçi ile işverenin anlaşması halinde yürürlüğe konulabilen bir uygulamadır. Fakat taslak, işverene işçinin onayına bağlı olmaksızın ücretsiz izin kullandırma hakkını getiriyor. İşveren salgına bağlı olarak, üç aya kadar ücretsiz izin uygulayabilecek.
Fesih yasağı Cumhurbaşkanı kararıyla altı aya kadar uzatılırsa, uzatılan süre için de ücretsiz izin uygulanabilecek.

Usulsüzlük yapana ceza

Ücretsiz izne ayrılarak ücret desteğinden yararlanan işçinin işveren tarafından fiilen çalıştırılmaya devam ettiğinin tespiti halinde idari para cezası (5510 sayılı Kanununun 102. maddesinde belirlenen idari para cezaları dört katı) uygulanacak.

İşçiye nakdi ücret desteği

Kanun taslağında yer alan düzenlemeye göre, İşsizlik Sigortası Kanununa eklenecek Geçici 24. madde ile İş Kanunu’nun geçici onuncu maddesi çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup, Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden faydalanamayan işçilere, İş Kanununun geçici 10. maddesi çerçevesinde belirlenen fesih yasağı süresince Fondan her gün için 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilecek. Bununla birlikte, söz konusu nakdi ücret desteğinden yararlanma süresi Cumhurbaşkanı tarafından altı aya kadar uzatılabilecek.