EMEKLİLİĞİ İŞE İLK GİRİŞ TARİHİ BELİRLER

Yazı dizimizin ilk gününde emekli olma şartlarını anlattık ve ‘ne zaman emekli olabilirim’ sorusunun cevabını verdik...

Çalışmaya başlayan herkesin başlangıçta olmasa da sonradan en büyük isteği emekli olmaktır. Çalışma yaşamının ilk yıllarında pek önemsenmeyen emeklilik sonlara doğru en çok arzulanan ve ne zaman gerçekleşeceği merak edilen bir konudur.

Normal şartlarda bir kişi işe başladığında ne zaman emekli olacağını bilir. Bütün gelişmiş ülkelerde böyledir. Ne var ki bizde uzun yıllar sürekli değişen kanunlarla emeklilik tarihini bulmak bir bilmeceye dönüşmüştür.

Geçmiş dönemlerde, her seçim döneminde emeklilik yaşıyla oynamak, “süper emeklilik” gibi garip uygulamalar getirmek, emeklilik yasalarını arada bir delmek normal uygulamalar haline geldiği için emekliliği hesap edebilmek matematik problemi haline gelmiştir.

Neyse ki son 20 yıldır sosyal güvenlik sistemimiz özellikle emeklilik boyutuyla istikrara kavuştuğu için çalışma yaşamına yeni başlayanlar için emeklilik tarihlerini bilmek kolaylaşmıştır. Ancak emekliliği yaklaşanlar için konu hala bir bilmece gibidir. Bu nedenle biz de arada bir de olsa, bu köşeden emeklilik tarihlerini açıklığa kavuşturacak, yol gösterecek yazılar yazıyoruz.

Bugün başlayan dizimizde de çalışanların emekliliğine dair merak edilenleri tekrar ele almış olacağız.

Kimlerin hangi şartlarla emekli olacağını, emekli maaşının nasıl hesaplandığını ve nasıl artırılabileceğini ve Türkiye’deki emeklilerin genel durumunu bir yazı dizisi ile ele almak istedik. Bu çerçevede yazı dizimizin ilk gününde emekli olma şartları ve ne zaman emekli olabilirim sorusunun cevabı üzerinde duracağız.

12.5 MİLYON KİŞİ EMEKLİ

Türkiye’de Kasım 2018 verilerine göre 12 milyon 333 bin 646 emekli var. Emeklilerimizin 7 milyon 711 bini eski SSK’lı, yeni 4/a’lılar. 2 milyon 648 bini eski Bağ Kur’lu yeni 4/b’liler.

2 milyon 224 bini eski Emekli Sandığı mensupları, yeni 4/c’liler. Emeklilerin yaşadıkları il nüfusuna oranı açısından en yüksek orana sahip il Zonguldak. Zonguldak’taki her 4 kişiden birisi emekli.

Zonguldak’ı, Bartın, Sinop, Karabük ve Eskişehir takip ediyor. Emeklilerin il nüfusuna oranının en düşük olduğu il ise Şırnak. Şırnak’ta nüfusun sadece yüzde 2’si emeklilerden oluşuyor. En çok emekli ise 2.5 milyona yakın emeklinin yaşadığı İstanbul’da var. İstanbul’u, İzmir, Ankara, Bursa ve Kocaeli takip ediyor.

EMEKLİLİK TARİHİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR

Bu yazıdaki tablolardan yararlanarak kendi emeklilik tarihinizi bulmanız mümkün. Ancak tablolardaki bilgiler dışında doğum borçlanması, askerlik borçlanması, malullük ve yıpranma payı gibi bazı hususlar emeklilik tarihini etkiliyor. Bu nedenle emeklilik yaşı ve emeklilik tarihini kişilerin kendi bilgileri üzerinden hesaplamakta fayda var. Bunun için de SGK’nın internet üzerinden çalışan bir uygulaması size yardımcı olabilir.

Bu uygulama ile erken yaşlanma, malullük, askerlik borçlanması ve birkaç sigorta kurumuna bağlı geçirilen süreler gibi tüm detaylar girilerek emekli olunacak tarih hesaplanabiliyor. /http://uyg.sgk.gov.tr/nezaman/)

EMEKLİLİĞİN 3 ŞARTI VAR

İşçi, memur ve kendi hesabına çalışan tüm kişiler için emeklilik hakkına kavuşabilmek temelde 3 şartla mümkün.

- İlki sigortalılık süresinin tamamlanması. Sigortalılık süresi, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte (emeklilik talebinde) bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süre.

SGK’nın verdiği örneğe göre; “İlk defa 01/08/1982 tarihinde hizmet akdine tabi işe başlayan ve 30/09/2009 tarihinde yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan bir sigortalının sigortalılık süresi, tahsis talep tarihinden ilk defa işe başlanılan tarih çıkartılarak aşağıdaki gibi tespit olunur.”

İlk işe giriş tarihi: 01/08/1982

Sigortalılık süresi: 29/1/27 (27 yıl, 1 ay, 29 gün)

- Emeklilik için ikinci koşul “prim ödeme gün sayısının” tamamlanması. İşe giriş tarihine göre kişilerin prim ödeme gün sayıları farklılaşmaktadır.

- Son olarak ve belki de en önemlisi yine işe giriş tarihine göre değişebilen belirli bir yaşın tamamlanması. İşte bu üç koşul bir arada sağlandığında emekli olmaya hak kazanılıyor.

Dolayısıyla ne zaman emekli olunacağının bilinmesinde iki tarih çok önemli: Doğum tarihi ve ilk kez sigortalı olunan tarih. Ayrıca prim ödeme gün sayısının da bilinmesi gerekiyor. Prim gün sayınızı e-sgk üzerinden öğrenebilirsiniz. Belirtmekte fayda var; emeklilikte belirli bir yaşın tamamlanması şartı doğum tarihine göre şekillendiği için doğum tarihini özellikle gün ay ve yıl olarak emeklilik hesabında kullanmamız gerekiyor.

İlk kez sigortalı olunan tarih sigortalı olunan süreyi ve hangi şartlara tabi olunduğunu belirlemesi açısından önemli bir tarih. Prim ödeme gün sayısı ise emekli maaşını belirleyen çok önemli bir unsur. Dolayısıyla bu üç tarih emeklilikte çok şeyi belirliyor.

YAŞ HADDİYLE EMEKLİLİK

SSK şartlarından emeklilikte yaş haddiyle emekli olma koşulları: Sigorta başlangıç tarihi, prim sayısı ve kişinin belli bir yaşı tamamlaması. 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar 15 yıl sigorta, 3600 gün prim ve 5060 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir.

8 Eylül 1999 - 1 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 25 yıl sigorta, 4500 gün prim ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaş şartını birlikte sağladıkları tarihte emekli olabiliyor. 1 Mayıs 2008’den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, 63 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabiliyor. 5400 gün koşulu da bir kademeye tabi ve 4600 günden başlayan kademe her yıl için 100 gün artışla 5400 günde sabitleniyor. Bu yolla SSK ve Bağ-Kur sigortalıları da aynı prim gününe tabi tutuluyor.

Bağ-Kur şartlarından emeklilikte yaş haddiyle emekli olma koşulları şu şekilde sıralanır:

8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta yani 5400 gün prim ve 5068 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir.

8 Eylül 19991 Mayıs 2008 arası sigortalı olanlar 15 tam yıl sigorta/5400 gün prim ve kadın ise 60, erkek ise 62 arasında değişen yaşı doldurduğunda yaş haddinden emekli olabilir.

1 Mayıs 2008’den sonra sigortalı olanlar ise primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla, kadın ise 61, erkek ise 63 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabiliyor.

İKİ ÖNEMLİ TARİH

Emeklilik için geçerli 3 koşulun kimler için nasıl uygulanacağı konusu farklılık gösteriyor. Emeklilik şartlarında 4-a’lılar yani eski adıyla SSK’lılar için çok önemli iki tarih söz konusu.

8 Eylül 1999 ve 30 Nisan 2008. Bu tarihten önceki ve sonraki sigortalılık giriş tarihleri önemli farklılıklar yaratabiliyor. Örneğin 8 Eylül 1999 tarihinde ilk kez sigortalı olan bir kişi emekli olabilmek için kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş ve 7000 gün prim ödemek zorunda.

Buna karşılık 7 Eylül 1999 tarihinde ilk kez sigortalı olan bir kişi, kadın ise 56, erkek ise 58 yaşı doldurduğunda ve 5975 gün prim ödediğinde emekli olabiliyor.

SON 7 YIL

Emeklilikte, aylığı bağlayıp ödeyecek kurumun belirlenmesinde, sigortalıların emeklilik tarihinden geriye doğru prim veya kesenek ödenerek geçen son 7 yıllık fiili hizmet (360 x 7 = 2520 gün) süresi esas alınıyor.

Başka bir anlatımla, sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresi içerisinde en fazla hangi kurumda hizmeti varsa, yani sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi kurumda geçmişse o kurumdan emekli olunuyor.

YARIN: MALULEN EMEKLİLİK VE ENGELLİ EMEKLİLİĞİ