İşverenlerin yabancı çalışanlar için çalışma izni alabilmesi için, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından belirlenen iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile Bilim Kurulu tarafından açıklanan kararlara tam ve eksiksiz olarak uymayı taahhüt etmesi gerekiyor
Günümüzde pek çok işyerinin yabancı çalışanları da var. Yabancıları istihdam etmek isteyen işverenlerin, her ülkede olduğu gibi ilgili mevzuata uygun davranmaları gerekiyor. Yabancıların çalışma izinleri ülkemizde 6735 sayılı Uluslararası Kanunu ile düzenlenmektedir.
Uluslararası Kanunu’nun kapsamındaki yabancılar şu şekilde değerlendiriliyor:
Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan yabancılar,
Bir işverenin yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya gören yabancılar,
Staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar,
Yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan kişiler.
Çalışma izni gerekli
Kanunla, kapsamdaki yabancıların, çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışmaları veya çalıştırılmaları yasaklanmış durumda. Ancak diğer kanunlarda ya da Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelerde çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılar, bu kanuna göre çalışma izni almadan çalışabiliyor veya çalıştırılabiliyor.
Başvuru nasıl yapılır?
Yurt içinden yapılacak başvuruların doğrudan Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na, yurt dışından başvuruların ise konsolosluk ve büyükelçiliklere yapılması gerekiyor. Çalışma izni başvuruları, yetkili aracı kurum tarafından da yapılabiliyor. Ayrıca, çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti, ikamet izni yerine de geçiyor. Dolayısıyla, çalışma izni olan birinin ayrıca oturma izni almasına gerek yok. Ancak yabancı çalışanın iş sözleşmesi feshedildiğinde iş ilişkisiyle birlikte çalışma izni de sona eriyor.
Türk çalışan sayısı belirleyici
Yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenlerin Türk uyruklu çalışan sayısına dikkat etmeleri gerekiyor. Bu anlamda, Türk vatandaşlarının istihdamı öncelikli olduğundan, bir yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenin en az 5 Türk vatandaşı işçisi olması şart. Bununla birlikte, aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, her bir yabancı için ayrı ayrı beş kişilik istihdam şartı, Bakanlık tarafından verilecek bir yıllık çalışma izninin son altı ayı için aranıyor.
Kovid-19 taahhütnamesi
Salgın döneminde, bekleyen çalışma izni başvurularının sonuçlandırılabilmesi için işverenlerin, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından belirlenen iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu tarafından açıklanan kararlara, tavsiye ve önerilere tam ve eksiksiz olarak uymayı taahhüt ettiğine ilişkin Kovid-19 Taahhütnamesini imzalayarak sisteme yüklemeleri gerekiyor.
Kaçak çalışan yabancı için idari para cezası var
Uluslararası Kanunu’nda, yabancıların yasal düzenlemelere aykırı şekilde, yani çalışma izinleri olmaksızın çalışmaları durumunda uygulanacak idari para cezaları da düzenlenmiş durumda. Buna göre, 2020 yılı itibarıyla;
Çalışma izni olmaksızın bir işverene bağlı olarak çalışan yabancıya 4 bin 322 lira,
Çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan yabancıya 8 bin 650 lira,
Çalışma izni olmayan yabancı çalıştıran işveren veya işveren vekiline her bir yabancı için 10 bin 812 lira idari para cezası uygulanıyor.
Yukarıda belirtilen fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanıyor. Dahası, çalışma izni bulunmadan tespit edilen yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığı’na bildiriliyor. Kaçak yabancı çalıştıran işverenler, ayrıca yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderleri ile ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorunda.
Sağlık ve eğitim için ön izin şartı
Kanuna göre, sağlık ve eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ön izin alınması gerekiyor. Diğer taraftan, Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl çalışma izni olan yabancılar, süresiz çalışma iznine başvurabiliyor. Süresiz çalışma izni olan yabancıların, özel kanunlardaki düzenlemeler hariç olmak Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanması söz konusu. Türk soylu olduğu bildirilen, KKTC vatandaşı ve AB üyesi ülke vatandaşları ile bilimsel, kültürel, sanatsal veya sportif amaçla Türkiye’ye gelen başarılı yabancılar, çalışma izni konusunda istisnalardan yararlanabiliyorlar.
Çalışma izni uzatılabilir mi?
Çalışma izninin uzatılması da mümkündür. Bu açıdan, izni uzatma başvurusunun, çalışma izni süresinin dolmasına 60 gün kalmasından itibaren ve her durumda çalışma izni süresi dolmadan yapılması gerekiyor. Söz konusu süre dolduktan sonra yapılan uzatma başvuruları reddediliyor.
İzin kaç yıl süreyle verilir?
İlk başvuruda 1 yıl süreyle,
Aynı işveren yanında çalışmak kaydıyla ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok 3 yıl süreyle,
İşveren değişmesi durumunda, yani farklı bir işverenin yanında çalışmak üzere yapılan başvurularda ise yeni çalışma izni 1 yıl süreyle veriliyor.
Kısa çalışmadan yararlanır mı?
Kısa çalışma ödeneğinden, gerekli şartları sağlamaları halinde, yabancı çalışanlar da yararlanabiliyor. Bununla birlikte, Kovid-19 salgını nedeniyle getirilen tedbirler arasında yer alan ücretsiz izin - nakdi ücret desteğinden de yararlanabiliyorlar.
