Asgari ücrette ‘yol haritası’

Asgari ücrette maraton başladı. İkinci toplantı önümüzdeki pazartesi Türk-İş ev sahipliğinde yapılacak. Üçüncü toplantıya TİSK’in ev sahipliği yapması bekleniyor. Üçüncü veya dördüncü toplantıda rakamın netleşmesi söz konusu. Asgari ücret, çalışma hayatında işverenin işçiye ödeyebileceği en düşük ücreti ifade ediyor. Dolayısıyla işgücü piyasasına ilk kez girecek kişiler için asgari ücret çok önemli. Asgari ücret diğer çalışanlar için de çok önemli bir belirleyici. İlk kez çalışacak kişiye ödenecek ücret belirlendiğinden baz etkisi yaratıyor ve 3 - 5 yıldır aynı işyerinde çalışan kişiler de bu seviye üzerinden kendileri için ücret belirlemesi yapıyorlar ve yılbaşı zam beklentisi bu yönde oluşuyor.

Asgari ücrette denge

Asgari ücretin Ocak 2025’te ne kadar olacağından daha önemlisi, asgari ücretlilerin tüm yıl boyunca satın alma güçlerinin korunabilmesi ve refahlarının sağlanabilmesi. Dolayısıyla asgari ücret rakamının satın alma gücü açısından da korunabilmesi için enflasyona yönelik tedbirlerin sıkı sıkıya uygulanmasına ihtiyaç var.

Asgari ücret çalışma hayatında çok önemli bir belirleyici. İşverenlerin istihdam kararlarında işgücü maliyetleri belki de en önemli nokta. Diğer yandan çalışanların elde edecekleri gelirin ve satın alma güçlerinin korunması da gerekiyor. Bu nedenle asgari ücretteki hassas dengenin sağlanması pamuk ipliğine bağlı. Hem istihdam düzeyini düşürmeyen hem de çalışanların refahını koruyacak bir dengenin tutturulması şart. Asgari ücretin işverene maliyetini azaltan uygulamalardan bir tanesi olan asgari ücret desteği 2016 yılından beri uygulanıyor. Bu yıl da asgari ücret desteğinin devam etmesi bekleniyor. İstihdamın korunması adına destek önemli.

Destek neden önemli?

2024 yılı itibarıyla asgari ücretin işverene maliyeti 23.502,94 TL. Yani brüt asgari ücret ile işverene maliyet arasında 3.500,44 TL’lik bir fark var. Bu fark 5 puanlık prim teşviki ile bu şekilde gerçekleşiyor. Önümüzdeki yıldan itibaren 5 puanlık teşvik imalat sektörü dışında 4 puana inecek. Diğer yandan primini düzenli ödemeyen işverenler için maliyet daha da artıyor. Ayrıca asgari ücret desteği çerçevesinde her bir işçi için sağlanan 700 TL’lik destek asgari ücretin işverene maliyetini azaltıyor. Ancak asgari ücretteki artış oranıyla asgari ücret desteği aynı miktarda artmazsa bu durumda desteğin yeterli olmaması durumu ortaya çıkıyor. Böyle olunca da işyerlerinde işten çıkışların yaşanması riski söz konusu oluyor.

Nasıl karar alınıyor?

Asgari ücret tespit komisyonunda karar alınırken oy çokluğu prensibi benimseniyor. Komisyonun on beş üyesinden sekizinin onay vermesi halinde asgari ücret ve asgari ücrete ilişkin hususlar belirlenebiliyor. Bu yıl ilk toplantıda Türk-İş tarafında geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi dört asgari ücretli çalışan vardı. Çalışanlar asgari ücretle yaşamanın güçlüklerinden bahsettiler. TİSK tarafı ise asgari ücretteki denge noktasına vurgu yaptı. İlk toplantıda çoğunlukla rakam zikredilmez. Bu yıl da böyle oldu.

İkinci toplantı Türk-İş’in ev sahipliğinde yapılacak. Bu toplantıda ortaya bir rakamın çıkma ihtimali de düşük. Türk-İş Genel Başkan Yardımcısı ve Yol-İş Genel Başkanı Ramazan Ağar ikinci toplantıda da bir rakam telaffuz etmeyeceklerini belirtti. Dolayısıyla rakam eğer devlet temsilcileri tarafından da zikredilmezse bu kez gözler üçüncü toplantıya çevrilecektir.

Ocakta geçerli...

Taraflar üçüncü toplantıda da bir rakam üzerinde anlaşamazlarsa dördüncü toplantı bakanlığın ev sahipliğinde gerçekleşecek. Genellikle dördüncü toplantıda rakam belirleniyor. Rakam eğer memnun etmezse işçi kesimi rakama imza atmıyor. Son 27 görüşmenin yalnızca 8’inde oybirliği ile asgari ücret belirlendi. İşçi kesimi 3’ü son 4 yıl içerisinde olmak üzere 17 kez asgari ücret rakamına imza atmadı. Oybirliği makul bir rakam olduğunu göstermesi açısından önemli.