Asgari ücret gündemi
Asgari ücret görüşmeleri aralık ayının ilk haftasında başlayacak. AB ülkelerinde asgari ücret 363 euro ile 2313 euro arasında değişiyor. AB’ye aday ülkelerde ise 269-532 euro arasında değişen asgari ücret uygulamaları bulunuyor
Koronavirüs salgınının ardından artan eşitsizlikler ve çalışan yoksulluğu, asgari ücret uygulaması ve asgari ücret düzeyinin güçlendirilmesi ile ilgili tartışmaları yeniden gündeme taşımıştı. Ülkemizde ise asgari ücret her zaman gündemde olan bir konu.
Asgari ücret, çalışanlara temel düzeyde ihtiyaçlarını karşılayacak bir gelir seviyesinin garanti edilmesine dayanan vazgeçilmez bir sosyal politika aracı. Asgari ücret, sadece asgari ücretli çalışanları ilgilendirmiyor. Asgari ücret düzeyi, aynı zamanda ücretleri genel olarak etkilediğinden ve çok sayıda parametrede esas alındığından, tüm çalışanları ve işverenleri ilgilendiren bir konu. Bu anlamda, işgücü piyasasının taraflarının gözü kulağı Aralık ayının ilk haftasından itibaren başlayacak asgari ücret görüşmelerinde olacak.
Dengeleme
Asgari ücretlerin belirlenmesi, esas olarak bir “dengeleme” işi. Dolayısıyla, asgari ücret düzeyi belirlenirken hem istatistiksel verilere bakılması hem de sosyal taraflarla tam bir istişare içinde olunması gerekiyor. Aksi halde, çalışma barışının bozulmasının yanı sıra işsizlik ve kayıt dışı istihdam gibi işgücü piyasası dinamikleri açısından da olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir.
Peki asgari ücret düzeyleri karşılaştırıldığında Türkiye nerede? Bugünkü yazımda, bu soruya cevap arayacağım.
AB’de asgari ücretler
Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) Temmuz 2022 dönemi verilerine göre, AB üyesi 27 ülkenin 21’inde asgari ücret uygulaması söz konusu. Ulusal düzeyde asgari ücretin uygulanmadığı AB ülkeleri Danimarka, İtalya, Kıbrıs, Avusturya, Finlandiya ve İsveç. Ayrıca, aday ve potansiyel aday ülke konumundaki Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan ve Türkiye’de de asgari ücret uygulaması bulunuyor. Buna karşılık, aday ve potansiyel aday ülke kategorisinde yer alan Bosna Hersek ve Kosova’da asgari ücret uygulanmıyor. Temmuz 2022 dönemi itibarıyla AB genelindeki asgari ücret düzeyi 363 euro (Bulgaristan) ile 2.313 euro (Lüksemburg) arasında olmak üzere AB üyesi ülkeler içerisinde büyük farklılık gösteriyor.
1 Temmuz 2022 tarihi itibarıyla geçerli olan ve euro cinsinden aylık brüt asgari ücret düzeyleri itibarıyla AB ülkeleri 3 farklı gruba ayrılabilir. Eurostat verilerine göre Temmuz 2022 dönemi itibarıyla aylık bazda;
Asgari ücretlerin 1.000 euro’dan düşük olduğu gruptaki ülkeler: Portekiz, Yunanistan, Malta, Litvanya, Çekya, Estonya, Slovakya, Polonya, Hırvatistan, Macaristan, Romanya, Letonya ve Bulgaristan’dır. Bu gruptaki en düşük asgari ücret 363 euro ile Bulgaristan’da, en yüksek asgari ücret ise 832 euro ile Portekiz’de uygulanıyor.
Asgari ücretlerin 1.000 euro’dan yüksek ancak 1.500 euro’dan düşük olduğu gruptaki ülkeler: İspanya ve Slovenya’dır. Asgari ücret Slovenya’da 1.074 euro ve İspanya’da da 1.166 euro olarak uygulanıyor.
Asgari ücretlerin 1.500 euro’nun üzerinde olduğu gruptaki ülkeler: Lüksemburg, Belçika, İrlanda, Hollanda, Almanya ve Fransa’dır. Bu gruptaki en düşük asgari ücret 1.646 euro ile Fransa’da, en yüksek asgari ücret ise 2.313 euro ile Lüksemburg’da uygulanıyor.
Bununla birlikte, AB aday ülkelerindeki asgari ücret seviyeleri Arnavutluk’ta geçerli olan 269 euro’dan Karadağ’da uygulanan 532 euro’ya kadar değişiyor. Bu anlamda, aday ve potansiyel aday ülkeler ilk grupta sınıflandırılabilir. Ayrıca, ABD’de uygulanan asgari ücret düzeyi 1.210 euro ile ikinci grup içindeki ülkeler ile benzerlik gösteriyor.
Diğer taraftan, asgari ücretler satın alma gücü standartlarına, başka bir ifadeyle fiyat seviyelerindeki farklılıklara göre ayarlandığında asgari ücret seviyelerindeki farklılıklar değişiyor ve brüt tutarlar açısından söz konusu olan farklılaşmanın önemli ölçüde azaldığı görülüyor. Eurostat verilerine göre, 1 Temmuz 2022 tarihinde geçerli olan brüt asgari ücretleri, hanehalkı nihai tüketim harcamaları için satın alma gücü pariteleri (SAGP) kullanılarak ülkeler arasındaki fiyat farklılıklarına göre yeniden karşılaştırıldığında, ulusal asgari ücrete sahip AB üyesi ülkeleri bu kez iki farklı grupta sınıflandırmak mümkün:
Ulusal asgari ücret düzeyi satın alma gücü paritesine göre 1.000’in üzerinde olan ülkeler: Lüksemburg, Belçika, Almanya, Hollanda, Fransa, İrlanda, Slovenya, İspanya, Polonya ve Litvanya. Bu grupta, ulusal asgari ücret seviyesinin satın alma gücü paritesine göre en düşük olduğu ülke Litvanya (1.015 SAGP) ve en yüksek olduğu ülke de Lüksemburg (1.748 SAGP).
Ulusal asgari ücret düzeyi satın alma gücü paritesine göre 1.000’in altında kaldığı ülkeler: Yunanistan, Romanya, Portekiz, Malta, Hırvatistan, Macaristan, Çekya, Estonya, Slovakya, Bulgaristan ve Letonya. Bu grupta, ulusal asgari ücret seviyesinin satın alma gücü paritesine göre en düşük olduğu ülke Letonya (630 SAGP) ve en yüksek olduğu ülke de Yunanistan (952 SAGP).
Ulusal asgari ücrete sahip tüm aday ve potansiyel aday ülkeler arasında ise asgari ücretin satın alma gücünün en düşük olduğu ülke Arnavutluk (430 SAGP) ve en yüksek olduğu ülke de Karadağ (890 SAGP). ABD (908 SAGP) ise aday ve potansiyel
aday ülkelere benzer şekilde (PPS 908) ikinci gruba dahil.
Kaynak: Eurostat, Minimum wages statistics, July 2022, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Minimum_wage_statistics (Erişim: 01.10.2022).
Etkili asgari ücret
İyi tasarlanmış ve etkili asgari ücretler, sürdürülebilir ekonomik büyüme, tam ve üretken istihdam ve herkes için insana yakışır iş hedeflerine ulaşılmasına katkıda bulunur. Yeterli asgari ücret düzeyi, ayrıca çalışanların korunması ve mevcut eşitsizliklerin azaltılması açısından da son derece önemlidir.
