Muhteşem Süleyman’ın daha önce hiç görülmeyen portresi

Sotheby’s Londra’da 31 Mart’ta gerçekleşecek İslam Dünyası ve Hint Eserleri Müzayedesi’nin ilkbahar edisyonunda Kanuni Sultan Süleyman’ın şimdiye kadar görülmemiş bir yağlıboya portresi satışa çıkacak. Bu eserin neden diğerlerinden farklı olduğunu Sotheby’s Londra Orta Doğu satışlarının başındaki Benedict Carter ile konuştuk.

Müzayede evi Sotheby’s’in geçen yıl ekim ayındaki İslam Dünyası ve Hint Eserleri Müzayedesi öncesinde Orta Doğu satışlarının başındaki Benedict Carter ile Londra’da bir araya gelmiş, hem açık artırmaya çıkacak eserleri incelemiş hem de Kovid-19 sonrası sanat piyasasındaki değişikliklerden Türkiye’deki koleksiyonerlere kadar birçok konuyu masaya yatırmıştık. Müzayedede satışa çıkacak eserler arasında Osmanlı tarihinden değerli parçalar da vardı. İznik çinileri, Osmanlı tombakları ve fermanları gibi… İznik çinilerinin açık artırma fiyatı 180-220 bin sterlin, tombakların 100-300 bin sterlin ve fermanların 60-80 bin sterlin aralığındaydı.

Benedict Carter’ı asıl şaşırtan şimdiye kadar hiç müze koleksiyonuna girmeyen, hep ailelerde elden ele geçen Fatih Sultan Mehmet’in kütüphanesinden bir Divan’dı. İslam Dünyası ve Hint Eserleri Müzayedesi’nde satışa çıkan bu Divan’ın benzerinden tam 9 adet Topkapı Sarayı’nda sergileniyordu. Carter, “Bu sonuncusu; Fatih Sultan Mehmet, oğlu II. Bayezid’e bırakmış” diye tek tek mühürlerini göstermişti. Daha sonra İran kraliyet ailesine hediye edilmiş olan bu Divan, İranlı aile tarafından günümüze kadar korunmuş.

Fatih’in Divan’ı ve diğerleri

“Fatih Sultan Mehmet’in Divan’ını da İstanbul Belediyesi alır mı acaba?” demiştim Benedict Carter’a: “Bellini imzalı Fatih Sultan Mehmet portresini aldılar. Haberleri olursa bu eseri de almak isteyeceklerini düşünüyorum, çünkü bu eserlerin diğer 9 adedi zaten Topkapı Sarayı’nda ve bu eser de alınırsa koleksiyon tamamlanacak, bu eserin eve dönmesi güzel olur” demişti; ama daha sonra böyle bir gelişme yaşanmadı.

Müzayedenin en önemli parçalarından biri 1575 yılından kalma bir Uşak halısıydı. Açık artırma fiyatı 500-800 bin sterlin aralığındaydı. Bu eserlerin yanı sıra Osmanlı’dan kalma harika kumaşlar, motifler, bulut desenli İznik çinileri ve Osmanlı takunyaları dikkat çekiyordu.

Benedict Carter Osmanlı takunyalarını göstererek, “Sadberk Hanım Müzesi’nde benzerlerinden çok değerli bir koleksiyon var” deyip, Rahmi Koç Müzesi’nden de bahsetmişti. Sadberk Hanım Müzesi’nin yerinin çok güzel olduğundan ama Haliç’e taşınma planıyla daha çok kişiye ulaşacağından da söz etmişti.

Kanuni portresinin bilinmeyenleri

Şimdi ise Benedict Carter’la 31 Mart’ta gerçekleşecek İslam Dünyası ve Hint Eserleri Müzayedesi öncesinde konuşuyoruz. Bu sefer müzayedede ilgimizi çeken eser Kanuni Sultan Süleyman’ın daha önce hiç görülmemiş olan bir portresi. Portre ile ilgili bilinmeyenleri Benedict Carter’a sordum.

Bu eserin önemi nedir, diğer Osmanlı portrelerinden farkı ne?
16. ve 17. yüzyıllarda Avrupalı ressamların yağlıboyayla yaptığı çok az sayıda Osmanlı sultanı portresi günümüze kadar geldi. İtalyan sanatçının yaptığı bu portrede, Süleyman’ın başarılarının zirvesinde olduğu dönemde, 43 yaşında olduğu tahmin ediliyor. Irak’ı fethettiği, Preveze Deniz Muharebesi’nde Papa Paul III’ün ve müttefiklerinin ordularını yendiği bir dönem söz konusu. Tüm anlatılanlarda olduğu gibi iri siyah gözleri, heybetli burnu ve uzun bıyıkları dikkati çekiyor. Bu portrenin en önemli farkı ise benzerlerinin aksine yağlıboyayla kanvas üzerine değil, bakır üzerine yapılmış olması. Floransa’da Medici koleksiyonunu sergileyen Uffizi Galeri ve Viyana’da Habsburg koleksiyonunu sergileyen Kunsthistorisches Museum koleksiyonlarında yer alan benzer iki Süleyman portresi de kanvas üzerine yapılmıştı. O yüzden de farklı bir önemi var. Muhteşem Süleyman’ın daha önce de Sotheby’s’de Ekim 2008’de ve Mayıs 2019’da iki portresi açık artırmayla satılmıştı, ama bu portre onlardan daha farklı özellikler taşıyor.

Bu portre bir sanat koleksiyonerinin mi yoksa bir müzenin arşivinden mi çıktı? Sizce nasıl biri alacak?

19. yüzyıldan beri Fransa’da özel bir aile koleksiyonunda yer alıyordu. Son 15 yılda Fatih Sultan Mehmet ve Muhteşem Süleyman’ın da aralarında olduğu önemli Osmanlı sultanlarının yağlıboya tabloları açık artırmayla hem özel koleksiyonerlere hem de müzelere satıldı. Muhteşem Süleyman, en önemli Müslüman hükümdarlardan olduğu için bu tablo söz konusu olduğunda hem İslam dünyasından hem de daha geniş sanat piyasasından yoğun bir ilgi göreceğine eminiz.

Bu portre nerede, ne zaman satışa çıkacak?

Bu resim yılda iki kez Londra’da düzenlediğimiz İslam Dünyası ve Hint Eserleri Müzayadesi’nin ilkbahar edisyonunda 31 Mart’ta satışa çıkacak. 80 -120 bin sterlin fiyat aralığında kalması bekleniyor.

Aynı açık artırmada Osmanlı tarihinden, kültüründen başka parçalar da satışa çıkacak mı?

Osmanlı döneminden birçok el yazması ve sanat eseri de yer alacak. İpek kadife kumaşlardan İznik çinilerine, Kuran-ı Kerim’den el yazması eserlere birçok değerli tarihi eser satışa sunulacak.

Kovid-19’dan koleksiyonerleriniz nasıl etkilendi?

İslam Eserleri koleksiyonerlerini birebir tanıyoruz, seyahat edemediğimiz için görüşemedik ama artık görüntülü telefon görüşmeleriyle işlerimizi halledebiliyoruz, satışlar hızla devam ediyor.

Yeni müşteriler de var mı?

Evet, her satışımıza yeni müşteriler de katılıyor.

Peki, ama Türkiye’den müşterileriniz?

2010-2016 arasında Türkiye sanat piyasasında müthiş bir yükseliş vardı, o dönemde Türkiye’deki müşterilerimiz daha çok eser alıyordu, şimdi tabii Kovid-19 ve seyahatlerin durması bu durumu etkiledi.