Mutfak birleştirir!

Savaş ayrıştırır, komşuları birbirine düşman eder, asırlarca bir arada yaşamış insanları birbirinden koparır. Savaş açlık, kıtlık, yokluk demektir. Böyle zamanlarda bile mutfağın birleştirici gücü imdada yetişebiliyor. Dünyada Ukrayna için yapılan dayanışma kampanyalarının çoğu mutfaktan çıkıyor, herkes Ukrayna için pişiriyor

Ukrayna’dan yaklaşık 2 milyon kişinin göç ettiği söyleniyor. Gerek geride kalanlara gerekse de evlerinden yurtlarından göç etmek zorunda olanlara destek kampanyaları dünyanın her tarafından geliyor. Bunların en çok ses getirenleri ise mutfakta pişiyor. “Savaşma Borç Çorbası Yap” gibi sloganlarla kampanyalar düzenleniyor. New York’ta “Mutfaklar Birliği” (The League of Kitchens) ve Londra’da “Ukrayna İçin Pişir” (Cook for Ukraine) gibi dayanışma girişimleri dikkatleri çekiyor. New York’ta farklı etnik gruplardan kadınların evlerinde yaptıkları tarifleri paylaştıkları girişim, aslında 2014’den beri faaliyette. Özellikle pandemi döneminde online olarak kadınları birleştirdi, göçmen kadınların sesi oldu, onlara destek verdi. Afganistan, Arjantin, Bangladeş, Endonezya, Hindistan, Irak, İran, Lübnan, Meksika, Nepal, Özbekistan, Yunanistan gibi ülkelerden kadınlar, annelerinin, ninelerinin yemeklerini yaptılar, kültürlerini paylaştılar. Şimdi bunlara Larisa Frumkin eklendi. Larisa bizim de yakından tanıdığımız, İstanbul’da bir evi de olan Rus asıllı yemek yazarı Anya von Bremzen’in annesi. Kendisine etnik kimlikten ayrı olarak Ukrayna asıllı diyebiliriz. 1934 Odessa doğumlu. Moskova’nın en zor dönemlerine şahit olmuş. Sovyet Rusya döneminde toplu konut hayatında paylaşılan ortak mutfaklarda az malzemeyle şenlikli mutlu sofralar hazırlamış. Küçük kızıyla sığınmacı olarak gittiği Amerika’da bu tutkusunu sürdürmüş. Nitekim Anya von Bremzen’in annesiyle Sovyet Rusya dönemindeki mutfak hatıraları pek çok dile çevrilen bir anı-kitap oldu, bizde da YKY tarafından “Sovyet Mutfak Sanatı-Yemek ve Hasret Anıları” başlığıyla yayımlandı. Ukrayna doğumlu Larisa, bu dönemde çevrimiçi olarak New York mutfağından Ukrayna mutfağının önde gelen tariflerinden Borscht (Borç çorbası) ve Pampushki (Sarımsaklı otlu ekmek topları) yaptı ve tüm geliri savaş mağdurlarına bağışladı.

Meçhul kahraman

Londra’daki girişim ise tam bir kardeşlik örneği. Ukrayna’ya destek için birleşen bir Rus ve bir Ukraynalı yazarın girişimi şimdiden 120 bin İngiliz Sterlin üzerinde para toplamayı başardı. Rus yemek yazarı Alissa Timoshkina “Salt&Time” kitabının yazarı. Olia Hercules ise Ukraynalı bir şef ve yemek yazarı, sadece Ukrayna değil Moldova’dan Gürcistan’a ve Azerbaycan’a kadar geniş bir coğrafyanın yemek kültürünü yansıttığı “Mamushka” ve “Kaukasis” kitaplarıyla büyük yankı uyandırmıştı. Bundan tam 15 yıl önce Londra’da üniversitede okurken tanışan bu iki arkadaş, tam bir dayanışma örneği gösterdi; Instagram’da başlattıkları #CookForUkraine kampanyası ile ses getirdiler ve bağış yapmak isteyenlerin ilgisini çekmeyi başardılar. İkilinin girişiminin başarısının arkasında adı gizli, anonim bir kişi daha var. Daha önce Suriye ve Beyrut için benzer kampanyaları başarıyla hayata geçiren Instagram fenomeni Clerkenwellboy hesabıyla Londra’nın yeme içme dünyasında en etkili isimlerinden biri olan meçhul kişi! Yemek deneyimlerini paylaşmak kadar yardımı da önemseyen bu gizli kahramanın da katkısıyla şimdi yardımlar yağıyor; UNICEF aracılığıyla savaştan etkilenen çocuklara ve ailelerine destek gönderiliyor.

Ayçiçeği barış sembolü

Ukrayna ve Rusya, dünyanın en önde gelen ayçiçeği yetiştiricileri. Dünya üretiminin yarısından fazlası bu iki ülkeye ait. Ayçiçeği Kuzey Amerika kökenli bir bitki. Amerika’nın keşfinden sonra Avrupa’ya gelmiş, 1716’de İngiltere’de çekirdeğinden yağ çıkarmak üzerine bir patent alınmış. Bizde Deli Petro olarak da anılan Çar Büyük Petro zamanında Çarlık Rusya coğrafyasına dağılmış. İlk ticari anlamda büyük ölçekte ayçiçeği zeytinyağını 1830’da Ruslar üretmiş. Ama Ukrayna için önemli bir tarım ürünü ve gelir kaynağı olmaktan çok öte bir anlama sahip. Bir kere ilk büyük kafalı yağlık türü geliştiren bilim adamı Pustovoit, Harkov doğumlu bir Ukraynalı. Ama onun da ötesinde, ayçiçeği bundan neredeyse çeyrek asır önce barış sembolü olmuş. Ukrayna’nın nükleer silahlardan arınma kararı sonrasında, 1996’nın Haziran ayında ABD, Rusya ve Ukrayna’nın savunma bakanları, Pervomaysk’ta bir zamanlar füze rampalarının bulunduğu ayçiçekleri dikerek bir devre nokta koymuş ve neredeyse Ukrayna ile özdeşleşen ayçiçeğini de barış sembolü yapmıştı. Ukrayna’nın bir diğer önemli ürünü buğday. Ekmek kültürü de çok zengin. Her özel durum için bir ekmek var desek yeridir. Çiçek gibi hamur desenleriyle süslenmiş düğün ekmekleri korovai sadece mutfak kültürünün değil, aynı zamanda folklorun da çok özgün bir ögesi. Konukları ekmek ve tuzla karşılamak, bir parça ekmek kırıp tuza banarak sunmak, misafirperverlik gösterisi. Nitekim Joe Biden, 2009 yılında başkan yardımcısı olarak Kiev’i ziyaret ettiğinde ekmek ve tuzla karşılanmıştı. Bugün bu ekmek kültürü ve ayçiçeği desenleri birleşiyor ve Ukrayna dayanışması sembolü oluyor. Instagram’da #BakeForUkraine kampanyasında pişirilen ekmekler üzerindeki ayçiçeği desenleri barışı çağırıyor.