‘12 Eylül’ü böyle düÅŸünmedik’

“Acilciler" adını alan hareketin manifestosu “Türkiye Devriminin Acil Sorunlarıönı yazan Engin Erkiner, 1980’de Sağmalcılar’dan kaçtı. Şimdi Frankfurt’ta taksicilik yapıyor


     ÂYürek bir yangın yeridir artık
     ÂKalmadı ardımızdan su dökenimiz
      Hicri İzgören

       Ülkedeki maceralarını az çok biliyordum. 1994 ilkbaharında; "Nazım Hikmet Şiirinde Gizli Tarih" kitabımla ilgili Almanya'ya davet edildiğimde tanışmıştık. Kontağımızı sürdürdük. Almanya'ya geçtiğimde Frankfurt Bahnhof'unda buluşup, evine konuk olarak gittik.
       Engin Erkiner 1950'de Adana doğumlu. 1967'de ODTÜ'ye girmiş. Sol siyasi görüşlerle tanışma olayı değişik bir süreç izlemiş. İlkin 'Anarşist'lere ilgi duyar. Kısa süre sonra Sosyalist Fikir Kulübü'ne girer.

     ÂÖnce irtibatçılık...
       '70 sonlarında Mihri Belli ile Mahir Çayan'ların arasında bir ayrılık gerçekleşir. Bu temelde Dev - Genç, Mahir'lerin tarafında kalır.
       1971 Ocak'ında polisin Siyasal yurduna yaptığı baskında yaralanır. THKP - C'nin alt kademelerinde, irtibat işlerinde görev alır. Deşifre olmaz. Dönemi yakalanmadan geçirir.
       1974 affıyla hapisten çıkan THKP - C'nin yöneticileriyle oturup konuşurlar. Anlaşamazlar. Bunlar Çayan'ın "Kesintisiz"de yazdıklarını savunmaktadırlar. Yeni bir örgüt kurmakla karşılaşırlar. 1975'te "Türkiye Devriminin Acil Sorunları" adlı ünlü kitabı yazar. Yazarı Erkiner'dir ama çevresiyle tartışarak yazılmış bir şeydir. Hürriyet gazetesi "Acilciler" adını takar onlara. Solun diğer kesimleri de benimseyiverir, oysa kendilerine HDÖ (Halkın Devrimci Öncüleri) demektedirler.
       - İlk çıkışınız nasıl oldu?
     Â- 1975 sonu ve 1976'nın başı, MHP'nin o dönemde saldırılarının baÅŸladığı dönemdi. Bizim örgütlenmemiz de oldukça yayılmıştı. Sivas, MaraÅŸ, Elazığ, Malatya'ya filan... Ä°lker ve Hasan oralara MHP'ye yönelik bombalama eylemi yapmaya ve sesimizi duyurmaya gittiler. Ä°stenmeyen bir çatışmaya girdiler; bir bekçi ve bir polis öldü. Ä°lker, Hasan Basri ve Yusuf Ziya, Beylerderesi'nde öldürüldü. O zaman Ä°lker'in kızkardeÅŸiyle evliydim.

     Â"Çok kayıp verdik"
     ÂO dönem, hareket olarak çevreyle iliÅŸki kurup saÄŸlamlaÅŸtırdığımız, para temin ettiÄŸimiz bir dönemdi. Planımız 1977'nin baÅŸlarında Malatya olaylarının yıldönümünde Türkiye'de bir silahlı çıkış yapmaktı. OlabildiÄŸi kadar fazla sayıda ÅŸehir ve kasabada aynı gece belli hedefleri bombalamayacaktık. Ama baÅŸlangıç iyi olmadı. 26 Ocak 1977'de 13 kiÅŸi birden aynı gece eylem yaptık ve kayıp verdik. Trabzon'da, Yüksel EriÅŸ adlı arkadaşın elinde bomba patladı ve öldü. Bir baÅŸka arkadaÅŸ (Rıza) polisle çatışmada yakalandı. Bu ilk kadrodan tek ben hayatta kalmıştım, çok kayıp vermiÅŸtik.
       - Ne zaman, nasıl yakalandınız?
     Â- 1977 ortalarında Ä°stanbul'da yakalandım. Bir banka soygunundan sonra. 1980 Nisan'ına kadar 8 cezaevi dolaÅŸtım. Yıl sonunda Selimiye'de olay çıkınca bizi dağıttılar, bir bölümümüz Metris'e, biz SaÄŸmalcılar'a gönderildik.
       Firar ettikten sonra Hükümet, görüldüğü yerde vurulması için emir çıkartır. 12 Eylül darbesi yapıldığında da Türkiye'dedir. 1980 sonunda Suriye'ye geçer.

     ÂAcilcilik'ten TKEP'e...
     Â- 1981 Nisan ayının sonlarına kadar Suriye'de kaldım. ArkadaÅŸlarla anlaÅŸmazlık baÅŸladı. Olayları deÄŸerlendirmede... Örgütten 30 kiÅŸi kadar vardı. Sahte bir kimlikle, uçakla Paris'e geldim. Orada birkaç taraftarımız vardı. İşçiydi onlar. Özellikle Dev - Yol'dan ayrılanlarla birlikte baÅŸka bir örgütlenmeye yöneldik. "Tek Yol Devrim" adında yayın çıkardık. 12 Eylül 1981'de; yani darbenin birinci yıldönümünde 80 kiÅŸi olmuÅŸtuk. Tamamı işçiydi, bu bir siyasi avantajdı. Sonra bir dernekleÅŸmeye gittik...
       Paris'teki işçi çevresiyle eylemlere giren Erkiner, Suriye'deki arkadaşlarıyla tümüyle kopar. 1981 Ağustos'unda Acilcilik'ten ayrılır ve Almanya'ya gelir. Emeğin Birliği'ne yani TKEP'ye (Türkiye Komünist Emek Partisi) geçer. Durumu izah eden uzun bir broşürde, silahlı propagandayı esas almak artık doğru değildir, bunun yanlış olduğunun da insanlara söylenmesi gerekir der. Suriye'deki Hafız Esatçılıktan, kardeşi Cemil Esat'la ilişkilerden, Alevicilikten hazzetmemiştir.
       Almanya'da Emek yayınını çıkarırlar, örgütlenirler. 1982'de Duisburg'da bir grup arkadaşı önce Direniş çıkarmaktadırlar, onlara destek olur. 1985'te devralıp adını Yazın olarak değiştirir. Örgütün Avrupa sorumlusu konumundadır.
       Türkiye'deki davası 1983 yılında idamla sonuçlanır. Müebbede çevrilir. 12 Eylül 1983'te darbeyi protesto yürüyüşündeki konuşması nedeniyle vatandaşlıktan atılır. Sonradan geriye alırlar. O arada bazı kitapları yayımlanır. Özgür Gündem'e yazmaya başlar.
       - Şimdi, diyorum.
       Erkiner şunları söylüyor:
     Â- 1994'e kadar siyasette profesyonel bir insandım. Sonra iÅŸ aramaya baÅŸladım. Önce bilgisayarla uÄŸraÅŸtım. Bir taksi firması kurmaya karar vererek hizmet sektörüne girdim 1994'te. Hayat kazanma iÅŸi bu ÅŸimdi. '95'te Alman vatandaşı oldum. Yazar örgütlerine, sendikaya üye oldum. Edebiyat ve edebiyat dışı yazarlık yapıyorum.
       Şu andaki hukuki durumunu soruyorum.
     Â- 1991'deki ÅŸartlı tahliyeyle benim müebbet 8 yıla indi. Oradan net 5 yıl 4 ay yatmam gerekiyor. BaÅŸka kovuÅŸturmalar da var ama, ayrıntısını bilmiyorum.
       - 12 Eylül, diyorum.
     Â- BaÅŸlangıçta 12 Eylül'ün bütün toplumu tepeden tırnaÄŸa yeniden örgütlemeye giriÅŸeceÄŸini düşünmemiÅŸtik. 12 Mart 71'e benzetmiÅŸtik. 1982 Anayasası'yla olayın kapsamı ortaya çıktı. BaÅŸka faktörlerle baÅŸarılı oldular. Ama kültürel erozyonunun etkileri 15 - 20 yıldan önce kalkmaz. Türk toplumuna bu anlamda büyük kötülük yaptılar.
       12 Eylülcü generallere kızıyor musun, diye soruyorum.
       Şöyle diyor:
     Â- Çok kızmıyorum 12 Eylül'ü yapan generallere öyle o kadar çok kızılacak kimseler olarak görmüyorum. Kenan Evren'in yaptığı resimleri görüyorum, konuÅŸmalarını dinledim, nesine kızayım bunun... DeÄŸmez.

     ÂSaÄŸmalcılar'dan büyük firar
       21 Nisan 1980'de, 17'si siyasi, 5'i adli tutukluyla birlikte kaçan Erkiner'e kaçışın nasıl olduğunu soruyorum.
     Â- Siyasi olmayan mahkumlardan yararlandık. Bize 'dışarıdan kaçmak' diye bir ÅŸey öğrettiler. Cezaevinin kırmızı ring arabası her sabah, siyasi olmayan mahkumları Ä°stanbul Adliyesi'ne götürür. Arkada 6 jandarma oturur, ara kapının kilidi bozuktur. Önde bir astsubay vardır.Yenikapı'ya kadar normal yoldan gider, oradan sahile döner, Adliyeye gitmek için de Cankurtaran'ın oradan yokuÅŸa yönelir. Yapacağınız iÅŸ gardiyanlardan birini ayarlayarak, mahkemeye gidecek mahkumun yerine geçmektir. YokuÅŸu çıkarken araba yavaÅŸlar, jandarmaları da tesirsiz hale getirip atlar gidersiniz...
       48 saat sürdü planlanması; bir tabancamız vardı, bir gardiyanı ayarladık. İlerici bir kimseydi ama, nasıl olsa beni içeri atacaklar, bana bir siyah - beyaz televizyon alırsanız iyi olur dedi. 21 Nisan 1980'da, mahkemeye gidecek mahkumları revire kilitleyip yerlerine geçtik. Yola çıktık, ama şoför geç kaldım diyerek Yenikapı yerine Beyazıt'tan devam etmeye başladı. Şaşırdık. Dönüşte mi kaçsak dedik, ama hakim bunlar da kim derse ne yapacağız? Jandarmaları çok çabuk enterne ettik. Çemberlitaş'la Küllük arasında arabanın her durup kalkışında birer ikişer atlayıp kalabalığa karışıverdik. En son inen Kurtuluşçu Macit, yakalanmış orada, onun dışında hepimiz kurtulduk...

     ÂYARIN: TSÄ°P'li Suat BozkuÅŸ