Varisi olanlar pandemide dikkat! Kovid-19 ve varisin ortak riski kan pıhtısı

Kovid-19 kan pıhtılarına yol açabiliyor

Kovid-19'un yaygın belirtileri ateş, öksürük, nefes darlığı, boğaz ağrısı, tat ve koku kaybı gibi yakınmalar olsa da bunlar yegane belirtiler değil. Artık hastalığın, dolaşım sistemini de ön planda etkilediği, hatta pek çok çalışmaya göre, bir solunum sistemi hastalığından ziyade bir 'dolaşım sistemi hastalığı' olduğu ifade ediliyor. Kovid-19'da damarlar, kalp, kan ve beynimiz hedef olabiliyor. Bunun sonucunda damar içi kan pıhtılaşması, 'inme' ve 'Kovid ayak parmakları' gibi unsurlar karşımıza çıkabiliyor. Venler içinde pıhtıların oluşması ve bu pıhtıların hayati organlarda kan akımını durdurmasına 'venöz tromboembolizm-VTE' adı veriliyor. Kovid-19 hastalarının ortalama %19'unda bu tablo ile karşılaşılıyor ve kritik düzeydeki hastalarda oran daha da yükseliyor. Bacaklarındaki venleri bozulmuş, pıhtıya hazır zemin oluşmuş, varis gelişmiş, özellikle de ileri yaş grubunda, bu sorun çok daha belirgin oluyor.

Kovid-19 kaynaklı pıhtılaşma erkeklerde daha fazla

Kovid-19'daki damar içi pıhtılaşma-VTE, yaşlılarda, aşırı kilolularda, hareket kısıtlılığı olanlarda, sigara içenlerde, daha önce farklı bir nedenle VTE geçirmişlerde, diyabet veya kronik böbrek hastalarında, kanser hastalarında, kalp veya akciğer yetmezliği olanlarda daha sık görülüyor. Pıhtı gelişen kadın hastalar, erkeklere göre %20 daha az. Bu durum, toplum içinde normal yaşantılarını sürdüren kadınlar için geçerli olsa da bakım evlerinde kalan ileri yaştaki kadın ve erkeklerin etkilenim oranları eşit. Kovid-19 geçiren erişkinlerin %1.6'sında beyine giden damarlarda farklı boyutta kan pıhtıları oluşup, dolaşımı engelleyerek inmeye yol açabiliyor. 'Kovid ayak parmakları', cilt döküntüsü gibi görüntü verseler de, küçük damarların içinde oluşan mikroskopik kan pıhtılarının buna yol açtığı gösteriliyor.

Varislerde de pıhtı riski var

Varisler özetle şu şekilde oluşuyor; Vücudumuzdaki kirli kanı, kalbe ve akciğerlere, temizlenmek üzere taşıyan venler (toplardamar) bulunuyor. Bacak venleri, bu görevlerini, aşağıdan yukarıya, yani yerçekiminin aksine gerçekleştirdiklerinden, içlerinde tek yönlü olarak çalışan kapakçıklar var. Bu kapakların bozulması ve geriye kaçırmasına venöz yetmezlik adı veriliyor. Venöz yetmezliğin belirtilerine de varis deniyor. Yaşlanma ile birlikte, vücutta kollajen ve elastin maddeleri azalıyor. Ven duvarları bozuluyor. Kan, bozuk kapakların bulunduğu bölgelerde gölleniyor. Duvarın elastikiyetini kaybetmesi ve damar içindeki basıncın artışı, ciltte farklı renk ve çaplarda damarları doğuruyor. 1-3 mm'lik kılcal damarlar ve 4 mm'den daha kalın, 'spagetti makarna' görünümlü varisler karşımıza çıkıyorlar. Özellikle bu son gruptaki kalın damarların kıvrıntılı yapıları nedeniyle, kan akımı ilgili bölgelerde yavaşlıyor ve pıhtı oluşumuna hazır hale geliyor. Bu durum hayati risk barındıran akciğer embolisi riskini de beraberinde getiriyor.

Kovid-19 ve varis hastalarında yaş unsuru önemli

Bacaklarımızdaki varis hastalığı, ailesinde bu sorun bulunanlarda, kadınlarda, hamilelerde, aşırı kilolularda, uzun süre oturmayı veya ayakta durmayı gerektiren bir yaşantı sürdürenlerde, hormonal bozukluğu olanlarda veya içeriğinde hormon bulunan bir ilacı kullananlarda sık olarak görülüyor. Hastalığın yaşa göre sıklığına baktığımızda ise, 40 yaşın altındakilerde %22, 50 yaşında %35, 60 yaşında %41 oranında görülüyor. Buradan da anlaşılabileceği gibi, varis ile karşılaşma riski yaşla birlikte artıyor. Diğer yandan Kovid-19 yaşlılarda çok daha ağır seyredebiliyor.

Varisi olan Kovid-19 hastaları dikkat etmeli

Tüm bunlar ışığında 'Kovid-damar içi pıhtı' ilişkisi göz önüne alınarak, covid geçirmekte olan, ileri yaşta, akciğer tutulumu düşünülen, bacaklarında varisleri bulunan, mevcut damar içi kireçlenme (atheroskleroz) sorunu yüzünden  inme, kalp krizi gibi damar tıkanıklığı riski taşıyan kişilerde, tanı konur konmaz, kan sulandırıcı ilaç başlanmalıdır. Benzer nedenlerle, Kovid-19 sırasında akciğer tutulumu olduğundan şüphelenilen hastalarda, bacak venlerinde bir pıhtı (derin venöz tromboz-DVT) olup olmadığına bakılmakta, 'D-Dimer' adı verilen bir pıhtılaşma testi yapılmalıdır. Varis, kadınları da erkekleri de, gençleri de ileri yaştakileri de etkileyebiliyor. "Bacaklarımda yıllardır varislerim var, pandemi sırasında bu konuyu gündeme getirmeyeyim" demek, hastane ortamından kaçınmak adına kısmen anlaşılabilir dursa da, varisleri bulunan bir kişinin, özellikle de ileri yaşta Kovid'e yakalanması, çok ciddi sonuçları doğurabilir. Günümüzün varis tedavi yöntemleri ile bu sorundan süratle kurtulabilmeniz ve normal yaşantınıza dönebilmeniz  olasıdır.