Demir Eksikliğiniz Var mı?

Demir eksikliği tüm dünyada en sık görülen besinsel eksikliktir. Günümüzde dünya nüfusunun dörtte birinde demir eksikliği bulunmaktadır. Başta çocuklar, üreme çağındaki kadınlar ve yaşlılar olmak üzere her yaşta görülebilir.

Vücuttaki demir depoları diğer elementlerin depolarına göre çok daha az olduğu için besinlerle yeterince demir alınmaz ise eksiklik belirtileri hemen ve bariz bir şekilde ortaya çıkar.

Demir eksikliğinin en sık görülen belirtileri çabuk yorulma, halsizlik, iştahsızlık, huzursuzluk, sinirlilik, saçlarda dökülme ve demir eksikliği anemisidir. Aneminin başlamış olması demir eksikliğinin ileri seviyeyelere ulaştığını gösterir.

Demir Eksikliği Anemisi

Ülkemizde en sık görülen anemi demir eksikliğidir. Demir eksikliği anemisi tek başına bir hastalık değil , demir eksikliğine neden olan diğer hastalıkların bir belirtisidir.

Vücuttaki demirin %70’i hemoglobin yapımında kullanılır. Hemoglobin ise kandaki eritrositlerin içinde bulunan ve başlıca görevi dokulara oksijen taşımak olan bir moleküldür. Dolayısı ile demir eksikliğinde yeterince hemoglobin yapılamaz ve eritrosit içindeki hemoglobin miktarı ve kandaki eritrositlerin (kırmızı kan hücreleri) sayısı azalır. Sonuçta dokulara yeterince oksijen taşınamaz ve eksiklik derecesine göre anemi belirtileri ortaya çıkar.

İleri Dönem Demir Eksikliği Anemisinde Öğrenme Güçlüğü Ve Unutkanlık Bile Oluşabilir.

Anemik hastalarda genel demir eksikliği belirtilerine ilaveten solukluk, halsizlik , kronik yorgunluk , nefes darlığı , tırnak bozuklukları, toprak yeme isteği , huzursuz bacak, kalp hızında artma gibi belirtiler görülür. İleri dönem demir eksikliği anemisinde ise hem çocuklarda hem de erişkinlerde dikkat eksikliği ve algılama bozuklukları ortaya çıkar. Bu çocuklarda öğrenme güçlüğü vardır ve okul başarıları azalır. Hatta anemik çocuklar oyun oynarken bile tutuk ve yavaştırlar. Yetişkinlerde ise unutkanlık, huzursuzluk, gerginlik ve depresif bir ruh hali vardır, çalışma performansları olumsuz etkilenir.

Demir Eksikliği Anemisinde Tanı İçin Basit Kan Testleri Yeterli Olmaktadır.

Ayrıntılı bir öykü ve muayene sonrasında tanı için aşağıdaki kan testleri yapılır.

-Kan hücrelerinin sayısını ve içindeki hemoglobin miktarını gösteren tam kan tetkiki (hemogram)

- Kan hücrelerinin mikroskop altında incelendiği yapılan periferik yayma

- Serumda demir, demir bağlama kapasitesi , transferrin saturasyonu ve ferritin düzeylerinin ölçümü.

Serum Ferritininin Azalması Demir Eksikliğinin En Güçlü Göstergesidir.

Demir eksikliği anemisinde kandaki demir ve hemoglobin konsantrasyonu azalmış, total demir bağlama kapasitesi artmış olarak bulunur. Ayrıca demir depolarının miktarını gösteren ferritin miktarı azalmıştır. Serum ferritininin azalması demir eksikliğini gösteren en güçlü testtir.

Tüm bu testlerle demir eksikliği anemisinin varlığı kesinleştirilir . Bundan sonra ise demir eksikliğine neden olan hastalığın bulunmasına yönelik testler yapılmalıdır.

Demir Eksikliğinde Öncelikle Besinler İle Eksik Olan Demirin Yerine Konulması Gerekir.

Besinlerle günlük alınması gereken demir miktarı 8-18 mg’dır . Eksiklik saptanmışsa ve/veya kayıp fazla ise bu miktarın arttırılması gereklidir. Gebelik döneminde günlük demir ihtiyacı 27 mg’a kadar çıkabilir.

En fazla demir içeren gıdalar ; et ve et ürünleri, karaciğer, kuru fasülye, nohut, mercimek, yumurtanın sarısı tavuk ve deniz ürünleridir.

Yeteri Demir Alımı Kadar Yeterli Demir Emiliminin Sağlanmasıda Önemlidir.

Gıdalarla alınan demirin ancak yüzde 10-15 kadarı emilebilir. Neyse ki hayvansal gıdalar ile alınan demirin emilimi diğerlerine göre daha fazladır. Ama en fazla demir içeren dana karaciğerinin bile 100 gramında sadece 8,8 mg demir vardır ve bunun en fazla yüzde 15’inin emilebildiği de bir gerçektir.

C Vitamini Demirin Sindirim Kanalından Emilimini Arttırır.

Emilimi arttırmak için et ve et ürünleri bol sebze ve yeşillikler ile tüketilmelidir. Ayrıca baklagilleri ve sebzeleri et ile pişirmek, yumurtayı portakal suyu ile tüketmek emilimi arttıracaktır. Yine emilimin maksimum düzeyde olması için emilimi engelleyen süt ve süt ürünlerinin, çayın ana öğünlerde değil ara öğünlerde alınması, mayalı ekmek tüketilmesi önerilir.

Demir eksikliği tanısı konduktan sonra yeni beslenme planına ilaveten hemen demir destek tedavisine başlanır.

Bunun için ağızdan veya damar yolu ile verilen demir ilaçları kullanılır.

Demir Eksikliği Oluşumunu Önlemek İçin Bebeklere İlk 6 ay Sadece Anne Sütü Verilmelidir.

İlk 6 ay sadece anne sütü verilmeli, 6 .aydan sonra ise mutlaka demirden zengin ek gıdalar başlanmalıdır. Bunlara ilaveten 4-12 ay arasındaki her bebeğe ve 3. ayını bitirmiş gebe kadınlara mutlaka demir desteği verilmeli ve takibi sağlanmalıdır. Bir yaşına dek inek sütü alımı engellenmeli, bir yaşından sonra ise inek sütü demirden zenginleştirilmiş formulalar ile verilmelidir.

Demir Tedavisi Devam Ederken Mutlaka Eksikliğe Sebep Olan Asıl Hastalık Bulunmalıdır.

Bunun için her yaş grubunda özeliklede çocuk ve yaşlılarda sindirim sisteminde emilim bozukluğu yapan hastalıklar , üreme çağındaki kadınlarda ise aşırı vaginal kanama ve buna sebep olan hastalıklar araştırılmalıdır. Yaşlılarda ve erişkin erkeklerde ise dışkı ile kronik kan kayıplarına sebep olabilen mide-bağırsak hastalıkları araştırılmalıdır. Altta yatan hastalık bulunduktan sonra bu tedavi edilir ve yeniden eksiklik oluşmaması için demirden zengin diyete ve idame dozunda tedaviye devam edilmelidir.

Sağlıkla Kalın..