Çocukluk Çağında Görülen Lösemiler

Çocukluk Çağında Görülen Lösemiler

Kan damarlar içerisinde tüm vücudu dolanan, plazma ve kan hücrelerinden meydana gelen yaşamsal bir sıvıdır. Kan hücrelerinin yapım yeri kemik iliğidir. Kanda üç tip hücre bulunur. Bunlar; beyaz kan hücreleri (lökositler), kırmızı kan hücreleri (eritrositler) ve pıhtılaşmada rol alan hücreler (trombositler) dir. Bu hücrelerin hepsi kemik iliğinde bulunan öncül bir kök hücreden oluşur.

Çocukluk çağında en sık görülen kanser şekli kan kanseri yani lösemidir. Lösemi beyaz kan hücrelerinin öncülü yani kök hücresi olan blastların çeşitli sebepler ile anormal çoğalması ve zamanı gelince ölmemesi nedeniyle oluşur. Anormal derecede çoğalan bu malign hücreler bir süre sonra tüm kemik iliğini doldurur ve kemik iliğinde normal kan hücrelerine yer kalmaz, normal kan hücrelerin yapımı bozulur ve sayısı gittikçe azalır. Dolayısıyla hastalık süresince yapımı aksayan bu normal hücrelerin eksikliğine bağlı kansızlık, kanama, sık enfeksiyon gibi belirtiler ve anormal hücrelerin kan yolu ile diğer organlara yayılmasına bağlı belirtiler görülür. Lösemi en çok beyne ve testislere yayılır.

Lösemiler artışı görülen beyaz kan hücrelerine göre çeşitli tiplere ayrılır. Çocukluk çağındaki lösemilerin % 80’i akut (ani başlangıçlı) lenfoblastik lösemi dediğimiz lösemi şeklidir. Görülme sıklığı yüzbinde 3-4 çocuk olup Türkiye’de her yıl 2000 yeni lösemi vakası görülmektedir. Akut lenfoblastik lösemi en sık 3-4 yaş civarında görülür. Erkek çocoklarda daha sıktır. 15 yaşından sonra görülme sıklığı azalır.

Babanın döllenme öncesinde sigara içmesinin doğacak çocuğun lösemiye yakalanma riskini 4 kat , annenin hamilelik süresince sigara içmesinin ise bu riski 2 kat arttırdığını gösteren çalışmalar vardır.

Lösemiler genellikle tek bir sebebe bağlı olmayıp genetik ve /veya çevresel birden fazla faktörün bir araya gelmesi ile oluşur. Bu sebeplerden bazıları :

-Anne karnında röntgen ışınına maruz kalmak

-Radyasyon

-Elektromanyetik alanlar

-Yüksek gerilim hatları

-Kimyasal ajanlar (benzen, boya sanayide kullanılan maddeler)

-Nükleer silahlar

-Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar

-Tarım ve böcek ilaçları

-Viral enfeksiyonlar

-Genetik hastalıklar (örneğin down sendromu)

-Sigara

-İleri anne yaşı gibi büyük kısmı önlenebilir faktörlerdir.

Lösemi Belirtileri:

Çocukluk çağındaki lösemilerde en sık görülen belirtiler ise şunlardır:

-Kilo kaybı

-İştahsızlık

-Halsizlik, çabuk yorulma

-Kemik ve eklem ağrıları, düşmeyen ateş

-Lenf bezlerinde şişlik

-Burun ve dişeti kanamaları

-Erkek çocuklarda testislerde şişlik ve sertlik

-Beyne yayılmış ise baş ağrısı, kusma havale

Lösemi Tanısı:

Tanıda doktor tarafından yapılacak ayrıntılı fizik muayene yönlendiricidir. Sonrasında yapılan laboratuvar testleri ile tanı kesin bir şekilde konulabilir.

Öncelikle damardan alınan bir tüp kan ile tam kan sayımı yapılır . Bu tetkikle kandaki hücrelerin miktarlarındaki değişiklikler görülür.

Tam kan sayımı sonrasında parmaktan alınan bir damla kan küçük bir cam parçasına yayılır , çeşitli boyalar ile boyanarak periferik yayma dediğimiz örnek hazırlanır. Bu örneğin mikroskop altında incelenmesi ile yine kan hücrelerin in sayısına ve şekillerinin normal olup olmadığına bakılır.

Bu iki aşamada görülen anormal bulgular büyük ölçüde lösemi tanısını koydurur. Ancak kesin tanı için olayın asıl gerçekleştiği yer olan kemik iliği incelemesi yapılmalıdır. . Bunun için anestezi altında kalça kemiğinden çok az bir miktar kemik iliği alınır. Alınan kemik iliği örneği ile çeşitli tahliller, gererkirse genetik testler yapılır ve löseminin hem tanısı hem de tipi kesinleştirilmiş olur.

Bunlar dışında hastalığın yayılımını tespit etmek için çeşitli biyokimyasal ve radyolojik incelemeler yapılır.

Tüm bu testler tanı konulmasında kullanıldığı gibi ilerleyen zamanlarda tedavinin ,iyileşmenin ve hastalığın yinelemesinin takibi ve izlenmesinde de kullanılır.

Lösemi Tedavisi:

Löseminin tipi ne olursa olsun tedavi edilmez ise ölümle sonuçlanır. Tedavide kemoterapi dediğimiz kanser ilaçlarının kullanılması ile kanser hücreleri öldürülerek sayısı azaltılır. Kemoterapi tedavisi radyoterapi denilen ışın tedavisi ile beraber uygulanır.

Kemoterapi ve radyoterapi sonrası yapılacak kemik iliği nakli ile tamamen iyileşme sağlanabilir. Kemik iliği naklinde hastaya doku uyumu olan sağlıklı bir kişiden alınan kök hücre nakledilir. Bu yeni sağlam kök hücre sağlan kök hücreler doğurur ve iyileşme böyle sağlanır.

Bu tedavilerin yanı sıra destekleyici tedaviler yapılarak oluşabilecek enfeksiyonlar tedavi edilir, beslenme düzenlenir.

Bu hastalığın tanısı ve tedavisi lösemi konusunda uzmanlaşmış ve ekip oluşturulmuş merkezlerde yapılmalıdır.