Ebeveynler Medya Ve Sosyal Medyayı Doğru Okumalı

Sosyal medya ve medyada sık sık karşımıza çıkan, bizi paylaşım yapmamız yönünde duygusal olarak baskıya maruz kılan haberler görüyoruz. Bu haberlere kimi zaman itimat etmesek de duygusal baskı neticesinde “Ya doğruysa?” mantığı ile paylaşıyoruz. Zararsız mı sanıyorsunuz? Bir daha düşünün!

Sosyal medyada bu tip sahte haberler genellikle yine sahte hesaplar tarafından oluşturulur. Siz bunu paylaşarak sahte hesabı açan kişinin olası kötü niyetlerine hizmet etmiş olursunuz. Ona, daha fazla takipçi kazandırır, reklam yaparak bile ulaşamayacağı sayıda insana ulaşmasını sağlarsınız. Bugün sahte hesap ile gerçek olmayan haber yayınlayan biri yarın peki halâ bir terör örgütüne bu yolla destek sağlamaya çalışabilir. Takipçilerinden zayıf halka olarak gördüğü çocukları taciz edebilir. Bunları yapmayacağının hiçbir garantisi yoktur.

Ne kadar iyi kurulmuş olursa olsun medyayı sorgulamak iyidir

Sahte haberler hakkında çok şey duyuyoruz ancak halen gerek yetişkinler gerek ise çocuklar bu konuda yeterince bilgili değiliz. Medya okuryazarlığı eksikliği oldukça net gözlemlenebiliyor. Stanford Eğitim Enstitüsü’nde yapılan bir anketin sonuçlarına göre orta ve lise öğrencilerinin % 80'inden fazlası reklamları ve gerçek haber hikayelerini ayırt edememişler. Bir başka çalışma ise, yetişkinlerin yaklaşık dörtte birinin sahte haberleri paylaştıklarını göstermiş. Bu bireylerin çoğu, paylaştıklarının sahte olduğunu bilmediğini beyan etmiş.

Biz yetişkinler ve eğitimciler dahi henüz bunları ayırt edemezken çocukların inanmaları çok normal. Bu sebeple öncelikle medyada sık başvurulan yalan şekillerini çocukların yaşına uygun bir dille öğretmek gerekiyor.

Bariz yalan: Bilerek yalan beyan veya haber yapılabilir.

Kısmi yalan: Yalanı kamufle için bir gerçek kullanır. Temel gerçek doğrudur, ancak geri kalan bilgi yanlıştır.

İhmale dayanan yalan: Okuyucuyu belirli bir fikre çekmek için çarpıtılan gerçek denilebilir. Bu kimi zaman yazarın kendisinin de araştırmadan, yanlış kaynaktan aldığı bir bilgi olabilir.

Gerçeği ayırt edebilmek için neler yapabiliriz?

Ebeveynler ve eğitimciler olarak çocuklara eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeleri için yardımcı olmak bizim görevimiz. Böylelikle çocuklar bilgileri etkili bir şekilde analiz edebilir ve kendi sonuçlarına varabilirler. Onlara ne düşünmeleri gerektiğini söylemek yerine, doğru bilgi temelinde kendileri için nasıl düşünmeleri gerektiğini öğretmeliyiz. Bunun için birkaç sahte haber alarak öğrenciler ile birlikte analiz etmek iyi bir fikir olabilir. Bu sorumluluğun aileler için de geçerli olduğunu hatırlatmakta fayda var.

Çocuklar ile birlikte sosyal medya ve medyadaki haberleri değerlendirin

Birkaç sahte olduğuna emin olduğunuz açıklanmış haber ve birkaç tane de doğru haber seçin ve değerlendirmeye başlayın.

Haber hangi mecrada yayınlanmış?

Olay nasıl gelişmiş?

Nerede olmuş?

Haberi yazan kişinin mesleği ne?

Yazan kişi gazeteci değil ise bireyin yazdığı konu uzmanlığı ve eğitimi ile örtüşüyor mu?

Yazı sağlık ile ilgili ise yazan hekimin bu alanda eğitimi, çalışmaları, yayınları (bilimsel) var mı?

Haber başka kaynaklarda yer almış mı?

Haberin benzerlerinde neler yazılmış? Çelişki var mı?

Haber kime hizmet ediyor?

Haberi yazan gazetecinin diğer haber içerikleri nasıl?

Haberde kaynak belirtilmiş mi?

Belirtilen kaynakların uluslararası geçerliliği var mı? gibi sorular sorarak değerlendirme yapabilirsiniz. Konu oldukça uzun ve detaylı .Bir yerden başlamalı derseniz bu sorular ile başlayabilirsiniz.

Serap Torun

Gazeteci - Yayıncı

https://twitter.com/seraptorun73

Kaynak: https://ed.stanford.edu/news/stanford-researchers-find-students-have-trouble-judging-credibility-information-online