Çocuklarda PEG ile Beslenme İçin Kullanılacak Besinler Nasıl Seçilir?

Çocuklarda doğuştan veya sonradan oluşabilen bir takım kronik hastalıklar ağız yolu ile normal beslenmeyi engelleyebilir. Bu durum, altta yatan hastalığa bağlı olarak uzun dönemli olabilmektedir. Uzun dönemli enteral (sindirim sisteminden) beslenmesi gereken hastaya perkütan endoskopik gastrostomi (PEG) adını verilen, karından mideye tüp koyma işlemi yapılmaktadır. Böylelikle hasta ağız yolu ile değil, direk mideye giden bir tüp ile beslenir. PEG ile beslenme konusunda gelen sorulara bakıldığında ailelerin bu yöntem hakkında daha fazla ve detaylı bilgiye ihtiyaç duyduklarını görüyoruz.

“PEG ile beslenme yöntemi genellikle nörolojik problemi olan spastik hastalar, SSPE hastaları, kanserli çocuklar, kistik fibrozis, yarık damak, doğuştan yemek borusu tıkanıklıkları gibi durumlarda kullanılmaktadır. Çocuklarda PEG ile beslenme sürecinde kullanılan besinler yetişkinlerinkinden farklıdır ve bu çocukların beslenmesi altta yatan kronik hastalıkları sebebiyle çok önemlidir.” diyen Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme uzmanı Yrd. Doç. Dr. Enver Mahir Gülcan, PEG ile beslenme hakkındaki sorularımı yanıtladı.

PEG işlemi nasıl yapılır?
PEG işlemi ameliyatsız, endoskopi kullanılarak karın duvarından mideye özel beslenme tüpü takılmasıdır. Eskiden ameliyatla yapılan bu işlem günümüzde endoskopi ile tüm yaş gruplarında ameliyatsız yapılabilmektedir. Bazı durumlarda mideden beslenme de mümkün olmayabilir. Meselâ; ağır reflüsü olan, mideden yemek borusuna veya akciğerlere kaçak olması sebebi ile ciddi kusmaları ve zatürre atakları geçiren çocuklarda uzun süreli ince bağırsak beslenmesi gerekebilir. Bu gibi durumlarda PEG-J (PEG tüpü içinden bağırsağa takılan bir tüple ince bağırsak içinden beslenme) veya PEJ (direk karın duvarından ince bağırsağa tüp takılması ile beslenme) kullanılır.

Çocuklarda PEG ile beslenme için kullanılacak besinler nasıl seçilir?
Doğal olarak süt çocukluğu ve sonraki daha büyük çocukluk dönemi beslenmesi farklıdır. Özellikle altı aydan küçük çocuklarda ilk seçenek anne sütüdür. Anne sütü ile beslenen çocuk yeterli kilo alamadığında özel mamalarla ya da diğer bebek mamaları ile desteklenebilir.

Normal bebek mamaları enteral beslenmede de kullanılabilir. Çocuk kilo alamadığında ise polimerik mamalar kullanılır. Bunlar tam protein ve kompleks karbonhidrat içeren besinlerdir. Mide, bağırsak, safra yolları ve pankreas fonksiyonları normal çocuklar içindir.

Bazen de özel gıdalar kullanılır. Bunlar, proteinleri daha küçük protein şekline parçalanmış veya aminoasitlere kadar ayrılmış mamalardır. Böylece sindirilmesi çok kolaylaşmış olur. Bu gıdalar, mide, barsak, safra yolları ve pankreasta fonksiyonel veya anatomik bozuklukların varlığında kullanılır.

Ayrıca modüler dediğimiz besin tipleri de mevcuttur. İnatçı ishal ve kısa bağırsak sendromu olan süt çocukları küçük molekülere parçalanmış protein içeren besinleri de tolere edemeyebilirler. Modüler diyette kullanılacak protein kaynakları vardır. Bunlara da uygun karbonhidrat ve yağ eklenerek çocuğun sindirimine uygun bir diyet hazırlanabilir. Doğuştan metabolizma bozukluklarında da değişik modüler mamaların kullanılması gerekir.

Günümüzde 1 - 5 yaş grubu ve okul çocuklarının enteral beslenmesine uygun özel mamalar üretilmektedir. Fakat 15 yaş ve üzeri çocuklara yetişkinler için yapılmış mamalar da verilebilir.

PEG ile beslenme esnasında sık görülen problemler ve çözümleri nelerdir?
En sık rastlanan sorun tüp tıkanmasıdır. Bunu önlemek için tüpün sık yıkanması gerekir. Beslenme tüpü her 4-6 saatte bir ayrıca her ilaç verilmesinden sonra 30-50 ml ılık musluk suyu ile yıkanmalıdır. Ilık su kullanılarak hafif basınç ve geri çekme hareketiyle tıkanmaların çoğunu açmak mümkündür. Ancak mamaların sebep olabileceği kazein pıhtısını çözmede sitrat (limon ve portakalda bulunan bir çeşit asit) veya limon suyu daha yararlıdır. Kolayca açılmayan bir tüp hemen değiştirilmelidir.

Beslenme ürününün solunum yollarına kaçması (Aspirasyon) da görülebilmektedir. PEG ile beslenen çocuklarda altta yatan bir reflü durumu varsa, bunun sonucunda kusma nedeni ile kusmuk veya beslenme ürünü solunum yollarına kaçabilir. Böyle bir risk olan çocuklarda PEG ile beslenme PEG-J olarak değiştirilmelidir.

Bazen uygun olmayan beslenme ürünü ve fazla verilmesi ishale neden olabilir. Ancak her çocukta olabileceği gibi, mikrobik ishal olabileceği de akıldan çıkarılmamalı, ishal olan çocuklarda mutlaka kaka tahlili yapılmalıdır. Eğer mikrobik bir ishal yoksa beslenme ürünü farklı uygun bir ürünleri değiştirilip miktarı tekrar ayarlanmalıdır.

Kabızlık da sık görülen sorunlardandır. Sıvı ve lif alımının artırılması, bağırsak düzenleyici, kakayı yumuşatıcı ilaçların verilmesi, düzenli egzersiz programının sindirim sistemi hareketlerini düzenleyici ilaçlar ile birlikte uygulanması sorunu çözmede kullanılan yöntemlerdir. Kabızlık normal beslenen çocuklarda da sık karşılaşılabilen bir durumdur.

Bunların haricinde enfeksiyonu önlemek için, besinlerin temizliğine, beslenme torbası ve tüplerin temizliğine çok dikkat edilmesi gerekir.

PEG’den normal gıda verilebilir mi?
Çocuk, yutma refleksi olmadığı ya da ağızdan aldığı gıda yetmediği için PEG ile beslenir. PEG ile beslenen çocuklar ciddi hastalığı olan, bu nedenle beslenmeleri ekstra önemli olan çocuklardır. PEG’den verilen normal gıda çocuğun beslenme ihtiyaçlarını verilen özel gıdalar kadar karşılayamaz ve bu nedenle de bir anlamı olmaz. Ayrıca bu sindirim problemi de yaratabilir, çünkü PEG ile verilen mamalar çocuğun sindirim sistemi ve beslenmesindeki probleme göre özel olarak seçilir. Normal gıdalarda ebeveynler çocuğun ihtiyaçlarını, sindirim sisteminin özelliğine ve çocuğun ihtiyaçlarına göre ayarlayamazlar.

PEG ile beslenmeye ne zaman son verilir?
Çocuk, beslenme ihtiyaçlarını yeteri kadar ağızdan karşılayabilecek duruma gelirlerse, o zaman yine endoskop ile PEG’i 10 dakikalık bir işlemle çıkarıyoruz ve PEG ile beslenmeye son veriyoruz. Yutkunma sonradan gelişebilir. Ancak ne zaman gelişeceği ya da gelişip gelişmeyeceği çocuğun asıl hastalığına bağlıdır. Bunun PEG ile ilişkisi yoktur. Çocuğun asıl hastalığı ile ilgili yaşadığı tedavi süreci sonunda yutkunma refleksi gelişir ya da PEG takılmasına sebep olan neden düzelir ise tüp çıkarılarak bu çocuklarda PEG ile beslenme sonlandırılır.


Serap Torun

Kidsgourmet.com.tr Yayın Yönetmeni

Twitter: seraptorun73