Anneler! Doğal olan her şeyin zararı yok sanmayın.

İnternet aracılığı ile kolayca ulaşılan, ‘doğal’ adı altında anlatılan ilaçlar ve bilgiler sağlığı tehdit ediyor. Yetkisiz kişilerin kişisel blog ya da web sitesi kurarak yaptığı yanlış bilgilendirmeler de duruma dahil olunca ortaya genel bir bilgi kirliliği çıkıyor.

Özellikle anneler, çocuklarına kullanacakları ev yapımı, doğal, bitkisel ilaç gibi ürünleri muhakkak çocuklarını takip eden hekime danışarak kullanmalı. Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Farmakognozi ve Fitoterapi ABD Başkanı Prof. Dr. Erdem YEŞİLADA ile doğal olan maddelerin zararsız olup olmadığını ve bu doğal ilaçların çocuklarda kullanımını ele aldık.

Sn. Yeşilada Fitoterapi nedir?

Bitkilerde fotosentez sonucu meydana gelen bileşenlerden insan sağlığının korunması ve hastalıkların tedavisi amacıyla yararlanılmasıdır.

Son yıllarda insanların doğal tedavi yöntemlerine çok ilgi gösterdiklerini görüyoruz. Sizce bunun sebepleri nelerdir?

Özellikle 1980’li yıllardan sonra gelişen bilimsel araştırma teknikleri, hastalıklara yol açan etkenleri açık bir şekilde ortaya koymuştur. Bu gelişmelere paralel olarak sürdürülen araştırmalar da bitkilerin bu etkenler üzerindeki önleyici, düzeltici, iyileştirici rolünü açıklamaktadır. Diğer taraftan, başlangıçta sağladığı hızlı tedavi cevabı nedeniyle insanların tercih ettiği sentetik ilaçların uzun süreçte yol açtığı advers (ters) ve toksik (zehirli) etkiler ortaya konulmaya başlanmıştır. Bu nedenle etkinliği bilimsel araştırmalar ile ortaya konulan doğal tedavilere olan eğilim artmaktadır. Belirtilmesi gereken önemli husus, bu eğilimden yanlış bir sonuç çıkarmamak gerektiğidir. Akılcı olan, bazı sağlık sorunlarının giderilmesi ve hastalıkların tedavisinde doğal tedavi yöntemleri ve araçlarının öncelikli kullanılmasıdır. Ancak sentetik ilaçların mutlaka kullanılması gereken durumlarda bu uygulamalardan kaçınmak insan yaşamını tehlikeye atar.

İnsanlar medikal ilaçlarda olduğu gibi bir bitki ya da bitkisel ilaç kullandıklarında kısa sürede bunun etkisini görebilirler mi?

“Sürat felakettir.” sözü sadece hızlı araç kullanmayı kapsamaz. Gerek sentetik ilaçlar ve gerekse bitkilerde bulunan kuvvetli etkili bileşenler, hızlı etki sağlamak için vücuttaki bazı normal işlevleri değiştirmektedir. Ancak normal işlevler üzerinde kuvvetli etki sağlayan bu bitkisel ilaçlar Fitoterapide kullanılamaz. Dolayısıyla, Fitoterapi uygulamalarında etkinlik, kullanılan miktara ve süreye bağlı olarak giderek kuvvetlenir. Bitkilerde bulunan kuvvetli etkili maddeler (morfin, kodein, vs.), ayrıştırılarak ilaç halinde kullanıldığında hızlı etki gösterir.

Bitkilerden doğru faydalanabilmek için onları nasıl kullanmalıyız?

Öncelikle güvenilir kaynaklardan alınacak öneri ve bilgilere göre, önerilen miktarları aşmadan kullanılmalıdır. Kullanılacak ürün mutlaka eczanelerden temin edilmeli, eczacının önerisi ve uyarıları dikkate alınmalıdır. Bitkisel ürünler asla internet, pazar, aktar/baharatçı gibi kaynaklarda alınmamalıdır. Bitkilerin içerisindeki bileşenlerin de kişilerin kullandığı ilaçlar ve tedaviler ile etkileşebilerek risk oluşturabileceği bilinmelidir. Bu olumsuz etkileşmeleri hekim veya eczacınıza sorunuz.

Bitkisel ürünleri nerelerden temin etmeliyiz?

Aktarlar, yüzlerce yıldır İslam ülkelerinde bitkisel ürünlerin temin edildiği başlıca adresler olmuştur. Ancak günümüzde Fitoterapi, klasik aktar tebabetinin ötesinde bir boyut kazanmıştır. Günümüzde yapılan bilimsel araştırmalar, bitkilerin belirli koşullar altında yetiştirilmesi, işlenmesi ve depolanması gerektiğini, aksi halde etkisiz kaldığını, daha da önemlisi sağlık için ciddi, hatta ölümcül riskler oluşturduğunu ortaya koymaktadır. İçerisinde etkili bileşenleri yeterince taşıyan, tarım ilacı, çevresel toksinler, ağır metaller, mikroorganizma bulaşığı gibi insan sağlığını tehdit eden riskli artıklar taşımadığı analiz edilmiş bitkilerin kullanılması gerekir. Bunun için eczanelerde kâğıt torbalarda satılan ya da marketlerde süzen ambalajlarda satılan güvenilir marka ürünlerin kullanılmasına dikkat edilmelidir.

“Doğal olan zararsızdır” yaklaşımı doğru bir yaklaşım mı?

En kuvvetli zehirlerin de bitkilerde bulunduğunu asla unutmamak gerekir. Tarih boyunca insanlar düşmanlarını bitkisel zehirlerle (Amazon yerlilerinin ok zehiri, Fatih Sultan Mehmet’i zehirleyen striknin vs.) öldürmüştür. Kuvvetli etkili içeriğe sahip bitkiler Fitoterapi’de asla kullanılmaz. Çünkü bu bitkilerin bir dozu iyi gelirken, biraz artırıldığında öldürebilir. Fitoterapi’de kullanılan bitkilerin de önerilen miktarların üzerinde kullanılmaması gerekir.

Özellikle anneler çocuklarına medikal ilaçlar yerine doğal ilaçlar kullanmak istiyorlar. Yetişkinde yan etkisi olmayan bitkisel bir tedavi ya da doğal ilaç, çocuklarda yan etki oluşturabilir mi?

Çocuklarda bitkisel ürünlerin kullanımında dikkatli olmak gerekir. Genel olarak çocuklar üzerinde risk deneyleri yapılması etik olarak söz konusu olmadığından, çocuklarda bitkisel ilaçların ne derecede güvenle kullanılabileceği konusunda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Özellikle, 3 yaş altı çocuklarda güvenilir marka ve kaynaklardan sağlanması durumunda papatya, rezene, anason gibi sancı ve gaz giderici bitkilerin kullanılmasında bir sakınca bulunmamaktadır. 3 yaş üzeri çocuklarda ise mutlaka uzman doktora ve eczacıya danışılması gerekir. Çocuk dozları, yetişkinlerden çok daha düşük miktarlardır. Çocuklarımız için kullanılacak bitkisel ürünlerin kalitesine çok daha fazla dikkat edilmeli, mutlaka eczanelerden satın alınan güvenilir markaların ürünleri kullanılmalıdır.

Doğal ilaçlarla ilgili bilgiye ulaşırken nelere dikkat etmek gerekir?

İnternetteki bilgiler maalesef hiç kontrolsüz. Bu siteleri hazırlayanlar belirli kaynaklardan aldıkları bilgileri, kendi işlerine geldiği gibi düzenleyerek, insanlara malı satmak için abartılı bilgiler aktarmaktadır. Bu alanda bilinen kişilerin yazı ve resimlerine yer vererek sanki onlar tarafından pazarlanıyormuş izlenimi de verebiliyorlar. Aynı durum, TV için de söz konusudur. Yürüttüğümüz iki çalışmada internetten pazarlanan bazı bitkisel zayıflatıcı ürünler ve cinsel destek ürünlerinin içerik analizlerini yaptık. Maalesef ölümlere yol açan sentetik maddeler bulduk.

Annelere, çocukları için kullanabilecekleri bir iki tavsiye verebilir misiniz?

Soğuk algınlığı tedavisinde hemen antibiyotik verilmesi yerine koruyucu olarak bağışıklık sistemini destekleyici ürünlerden yararlanılabilir. Eczanelerde satılan ve buzdolabında saklanan propolisli bal ürünleri bu konuda güvenilir destek sağlamaktadır. Soğuk algınlığı riski varsa (okulda, ailede, yakın çevrede) eczanelerde satılan mürver meyvesi şurubu ya da bir Güney Afrika bitkisinden hazırlanan damla formunda ilacı vermek etkili bir çözüm sağlayabilir. Ayrıca, çocuklara adaçayı + bal ile hazırlanan çayın içirilmesi soğuk algınlığında iyi bir önlemdir. Tabii çocuğun yaşının da bunları kullanmaya uygun olması gerekir.