Sağlığı tehdit eden 10 temel sorun!

Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, ''zayıflık, korunmasız cinsel ilişki, yüksek tansiyon, tütün, alkol, sağlıksız su, hıfzısıhha, yüksek kolesterol, demir eksikliği ve obezite'' sağlığı tehdit eden 10 temel sorun.

Önlem alınmazsa 2020 yılına kadar, bugün 5 milyon olan tütünden kaynaklanan ölümün 9 milyona, bugün 3 milyon olan aşırı kilo ve obezitenin neden olduğu ölümün 5 milyon olacağı tahmin ediliyor.

Dünya Sağlık Raporu 2002'de yer alan ''sağlık tehditlerini önleme, sağlıklı yaşamı iyileştirme hedefinde'', dünyadaki hastalığa, sakatlığa ve ölüme karşı bazı temel küresel tehditler tanımlanarak, bu tehlikelerin bölgeden bölgeye kesin etkileri ve bu tehditleri azaltmak için uygulanabilecek modellere yer verildi.
Raporda, yoğun çalışma için seçilen 25'den daha fazla önlenebilir sağlık tehdidinden küresel çapta en önemli 10 tanesinin şunlar olduğunu belirtiliyor:

''Zayıflık, korunmasız cinsel ilişki, yüksek tansiyon, tütün, alkol, sağlıksız su, hıfzısıhha, yüksek kolesterol, demir eksikliği ve obezite.''

Rapora göre, bu sağlık tehditlerinin hepsi, dünya çapında her yıl meydana gelen 56 milyon ölümün yaklaşık yüzde 40'ını ve sağlıklı yaşam yılı kaybının 3'te 1'ini oluşturuyor.

Zenginler ve fakirler arasındaki gelir dağılımındaki çarpıcı eşitsizliğe de değinilen rapora göre, sağlık tehditleri yükünün çoğu gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanıyor. Fakir ülkelerdeki yaklaşık 170 milyon çocuk, özellikle besin ihtiyacı nedeniyle düşük kiloluyken, orta ve yüksek gelirli ülkelerdeki 1 milyondan fazla genç aşırı kilolu veya obez.

Kuzey Amerika ve Doğu Avrupa'da yaklaşık yarım milyon insan her yıl aşırı kilodan (obezite) kaynaklanan hastalıklardan ölüyor.

Önlem alınmazsa ölümler artacak
Raporda, sağlık tehditlerine karşı eylem yapmanın ciddi bir sorun olduğu konusunda uyarılar yapılırken, sağlık tehditlerine karşı bir hareket başlatılmadığı sürece, 2020 yılına kadar, bugün hemen hemen 5 milyon olan tütünden kaynaklanan ölümün 9 milyon, bugün hemen hemen 3 milyon olan aşırı kilo ve obezitenin neden olduğu ölümün 5 milyon olacağı tahmin ediliyor.

Rapor, coğrafya ve sağlıkta kaydedilen ilerlemelere dayanarak dünyayı 14 farklı bölgeye ayırıp, her bölgedeki en önemli sağlık tehdidini ve başarılabilen sağlıklı yaşam süresindeki kazanımları inceliyor. Başlıca sağlık tehditleri, Afrika'nın pek çok ülkesindeki zayıflık ve korunmasız cinsel ilişkiden Kuzey Amerika, Doğu Avrupa ve Japonya gibi Doğu Pasifik gibi gelişmiş ülkelerdeki tütün kullanımı ve yüksek tansiyona kadar değişiklik gösteriyor.

Sorunlar ve müdahaleler
Dünya Sağlık Raporu'nda, sağlığı tehdit eden 10 temel sorunun bölgeden bölgeye kesin etkileri ve bu tehditleri azaltmak için uygulanabilecek modellere yer verildi.

Rapora göre, zayıflık, Afrika'da gerçekleşen 14 ölümden yaklaşık 1'inin nedeni. Kötü beslenme ise gelişmekte olan ülkelerdeki bütün çocuk ölümlerinin yarısından fazlasına neden oluyor. Kötü beslenme ve etkilerini azaltmanın en etkin yolu, vitamin A, çinko ve demir gibi destekli beslenme programlarının etkin kılınması.
Korunmasız cinsel ilişki nedeniyle HIV virüsünden etkilenen pek çok kişi bu virüsü taşıdığından habersiz. Bu durum da AIDS'in önlenmesini ve kontrolünü zorlaştırıyor. Birçok cinsel ilişki, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon tehditlerine sebep oluyor. Raporda, bunun önlenmesi için basın aracılığıyla sağlığın iyileştirilmesi, gönüllü danışmanlığı ve testleri, okul temelli AIDS eğitimi, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tedavisi, HIV virüsü taşıyan annelerin tedavisi, antiretroviral terapinin değerlendirilmesi ve müdahalelerin birleştirilmesi'' uyarıları yapılıyor.

Sağlığı etkileyen 10 tehditten biri olan yüksek tansiyonun da dünyada 7.1 milyon ölüme neden olduğu tahmin ediliyor. Felçlerin yaklaşık yüzde 92'sine ve kalp krizlerinin yüzde 40'ına yüksek tansiyon neden oluyor. Yüksek kolesterol ise yaklaşık 4.4. milyon ölümün sebebi. Raporda, besinlerdeki tuz oranlarını azaltma, diyet gıdalarını azaltma, fiziksel faaliyeti teşvik etme, meyve ve sebzenin fazla tüketimi ve sigaranın azaltılması gibi müdahaleleri geliştirmek için ülkeleri politikalar ve programlar geliştirmeye teşvik etmek gerektiği belirtiliyor.

Tütün kullanımının ise yine dünyada çok sayıda ölüme neden olduğu vurgulanan rapora göre, tütün reklamcılığının yasaklanması, sigara paketlerindeki uyarılar, kapalı yerlerde tütün kullanımının kontrolü, tütün ürünlerinde yüksek vergiler, sağlık eğitimi ve sigarayı bırakma programlarını kapsayan müdahalelerin artması gerekiyor.

Dünya çapında ölümlerin yüzde 3.1'ine sağlıksız su, hıfzısıhha ve hijyen neden oluyor. Kısa dönemde, değerlendirilen en maliyetli ve etkin strateji, sağlıksız suyun enfeksiyonlardan arındırılması.
Demir eksikliği ise tahminen 2 milyar insanı etkileyen ve doğum, doğum sonrası ölüm ve çocuk gelişiminde olumsuz etkileri olan dünyadaki en yaygın beslenme eksikliği. Dünya çapındaki ölümlerin yüzde 1.5'i, bütün erkek ölümlerinin yüzde 1.3'ü, kadın ölümlerinin yüzde 1.8'i demir eksikliğinden kaynaklanıyor. Demir eksikliğinin görüldüğü yerlerde demir içeren besinlerin sağlanması gerekiyor.