Klima kullanırken dikkat edilmesi gerekenler

Koronavirüs salgını devam ederken başlayan normalleşme sürecinde en çok tartışılan konulardan biri de kapalı alanların havalandırma ve serinletme sistemleri oldu. Peki, sağlığımız koruyacak ve virüs bulaşını engelleyecek AVM, plaza, mağazalar vb. kapalı alanlardaki iklimlendirme sistemleri nasıl olmalı?

Klima ve havalandırma sistemleri açısından her AVM, plaza ve hatta mağaza aynı dizayn ve içerikte olmamakla birlikte, büyük çoğunluğu aşağıdaki şekilde dizayn edilmiştir;

Ortak alanlar, ağırlıklı olarak klima santralleri ya da paket klimalar ile çözümlenmiş olup, yoğun taze hava kullanımına sahiptir. Bu cihazlar istenildiğinde % 100 taze hava kullanımına da geçebileceklerinden, uygulamaların büyük çoğunluğunda ortak alanlarda % 100 taze hava beslenmesi mümkündür; tüm AVM’ler de bu şekilde kullanıma başlamıştır.

Mağazalarda ise, kullanılan cihazlar (iç üniteler) ağırlıklı olarak ısı pompası ya da fancoil cihazıdır. Bu cihazlar ağırlıklı iç hava ile çalışır. Ancak her mağazaya ayrıca taze hava sistemlerinden % 20 civarında da taze hava beslenir. Bu ikili sistem sayesinde ortam hem en ekonomik ve hızlı şekilde soğutulur hem de verilen taze hava sayesinde yaklaşık her 40 dakikada bir mağaza havası tamamen temiz hava ile yenilenmiş olur. Bazı AVM’lerdeki büyük mağazalar ise hacimlerinden dolayı gene paket klima ile dizayn edilir. Bu mağazalarda %100 taze hava kullanımı da tamamen mümkündür.

Sadece Türkiye’de değil, dünyanın birçok ülkesinde de AVM klima dizaynı bu şekilde çalışmaktadır. Bunun dışındaki sistemler, tüm mağazaların %100 taze hava ile beslenmesi gibi, hem ilk maliyet, hem enerji ekonomisi, hem de bina yapılarının müsait olmamasından dolayı çok nadiren kullanılabilir.

Şu anda açık olan AVM’lerdeki havalandırma açısından riskleri nedir?

Evden çıktığımız andan itibaren insan yoğunluğu olan her yer bir risk taşır. Bu yerlerdeki risklerin de gerçekçi bir şekilde, diğer ortamlara orantılı olarak değerlendirilmesi gerekir.

Türkiye’de son iki aydır tüm marketlerde, ısıtma veya soğutma amaçlı klima cihazları çalışmaktadır. Bu cihazların çok büyük kısmı, iç hava çevrimli ünitelerdir. Bu mağazalarda klima kaynaklı olarak bir bulaşma oluşumuna dair de hiçbir gözlem olmamıştır. AVM’lerdeki mağazalarda da klima sisteminin iç hava çevrim ve taze hava besleme karışımlı olarak çalıştığına göre, AVM’lerdeki risk aylardır kullandığımız marketler ile aynı seviyededir.

Bugün Bağdat Caddesi ya da herhangi bir sahilde, insanların yarısının maske takmadığı ortamlarda yürüyüş yapmak, ateşi ölçülerek sınırlı sayıda insan alınan, taze havası düzgün çalışan, herkesin maske taktığı bir AVM’de dolaşmaktan daha risklidir.

En büyük risk, insanların toplu bulunduğu tüm mekanlarda olduğu gibi, insanların AVM ye girdikten sonra maskelerini çıkartarak dolaşmalarıdır.

Bu konuda neredeyse tüm dünya ikiye bölündü. Bir grup AVM gibi alanlardaki klimaların virüsün yayılmasına neden olacağını savunurken bir grup da tam tersi görüşe sahip. Bu konuda sizin yorumunuz nedir? AVM’lerdeki klimalar virüs yayar mı? Nasıl önlemler alınmalı?

Öncelikle klima cihazlarının virüsü yaydığına dair yapılmış ve kabul görmüş bir çalışma yoktur. Hem Amerikan hem Avrupa derneklerinin açıklamalarında, klimaların virüs yaydığı kanıtlanmış olmamakla birlikte, olasılık dahilinde olduğundan önlemler alınmasından bahsetmektedir.

Bu konuda en öncelikli tedbir AVM girişlerinde ateş ölçümlerinin yapılması ve maskesiz hiç kimsenin AVM içinde dolaşmasına izin verilmemesi olacaktır. Çünkü bilinen en önemli bulaşma yolu direk kişiden kişiye olandır. Buna ek olarak AVM’ler ortak mahallerin iklimlendirilmesi için kullandıkları sistemleri mümkün olan her yerde %100 taze hava prosedürü ile çalıştırmalıdırlar. %100 taze hava ile çalışan iklimlendirme sistemleri en az risk taşımaktadır. Taze hava ile birlikte iç ünitelerin kullanıldığı mağazalarda ise klimalar çalıştırılmaya devam edilmelidir. Yaz koşullarındaki sıcaklıktan dolayı hem Amerikan Ashrae Derneği, hem de Avrupa Rehva Derneği bunun kişilerin yaşanabilir sıcaklık değerleri içinde olması açısından gerekli bulmaktadır. İç üniteler ayrıca UV-C sterilizasyon ışıkları ya da yüksek verimli Hepa filtreler ile steril bir hava sağlayabilirler. İç ünitelerin buna müsait olmaması halinde, yine UV-C ve / veya Hepa filtreli iç hava temizleyici bağımsız ünitelerle de bu sağlanabilir.  

Toplu alanların havalandırmasından bahsettik. Bu süreçte evlerinden çıkmayan ancak evlerinde misafir ağırlayanların klima kullanımı hakkında neler diyebiliriz? Ev ve ofislerdeki klimalar virüse etki eder mi? Yayılmasına neden olur mu?

Evler ve ofisler birbirinden çok farklı ortamlardır.

Evlerde yoğunlukla iç çevrim üniteleri dediğimiz split klimalar mevcut olduğundan düzenli havalandırma ile birlikte iklimlendirmenin sağlanması gerekir. Ev ortamında dışarıdan gelen ve hasta olup olmadığını bilmediğimiz kişiler ile aynı odada bulunuyorsak, maske de takmamışsak, zaten hastalık kapmama ihtimalimiz çok yüksek hale gelir. Yoğun havalandırma, maske takmak gibi eylemler sağlığımızı korurken oda tipi, yüksek verimli hava temizleyiciler de ortam havasını iyileştirebilir.

Ofisler ise mağazalar ile aynı konseptte düşünülmelidir. Çoğunlukla kısmi taze hava ile çalışan sistemler kullanılmaktadır. Kullanılan sisteme uygun olarak UV-C sistemleriyle sterilizasyon sağlanabilir ya da oda tipi hava hava temizleyiciler ile destek sağlanabilir. Her iki mekan için de olabildiğince mekanik havalandırma yada cam açılarak havalandırma sağlanmalıdır ve tabi ki ortamda maske takılmalıdır.

Klima temizliği ya da filtreler virüsü engeller mi?

Klimaların sürekli kullanıldığı kapalı alanlarda havanın temizlenmesine ve taze kalmasına yardımcı olan en önemli klima aparatı filtrelerdir. Bu nedenle klimanızın düzenli bakımları ve filtre temizliği gibi detaylar yalnızca cihazınızın ömrünü uzatmakla ya da tasarrufla sınırlı kalmıyor aynı zamanda düzenli olarak temizlenen filtreler temiz ve sağlıklı bir ortam havası da sunuyor. Ortamda hasta bir kişi var ise, normal klima filtreleri bu virüsleri tutmakta çok verimli değildirler. Ancak yüksek kaliteli filtre ya da UV-C tipi filtrasyon ile virüslerin tutulması mümkün olacaktır. Bu filtreleri içeren oda tipi hava temizleme cihazları da yine kullanılabilir.

Klimalar farklı mevsimlerde ısıtma ve soğutma amaçlı kullanılabilen ürünlerdir. Bu sebeple farklı mevsimlerde, farklı çalışma koşullarına tabidirler. Özellikle sürekli çalıştırılan klima cihazları başta olmak üzere tüm klimalara her yıl düzenli olarak mevsim geçişlerinde yetkili servisi tarafından klima bakımı yaptırılması klimanın ömrünü uzatan ve verimli çalışmasını sağlayan önemli bir unsurdur. Bu unsurların yanı sıra klimanın bakım ve temizliğinin yapılması ortama ilettiği havanın kalitesini de arttıracak, virüsleri engelleyen filtrelerin daha efektif çalışmasına ortam hazırlayacaktır.

Son olarak yaz aylarında klima kullanacaklar nelere dikkat etmeli?

Ülkemizde yaz aylarının gelmesiyle birlikte sıcak hava etkisini göstermeye başladı. Özellikle pandemi nedeniyle evlerde geçirdiğimiz süre geçen yıllara göre artış gösteriyor. Bu sebeple bu yıl klimalara daha fazla ihtiyaç duyacağımız bir gerçek. COVID-19’un hala hayatımızda yer alması sebebiyle özellikle iç ünite diye adlandırdığımız klima sistemlerinin çalıştırılacağı ortamlarda temizliğe önem verilmesini tavsiye ediyoruz. Çünkü ortam havasının sirkülasyonu prensibiyle çalışan iç ünitelerin maksimum riski, cihazın bulunduğu ortamın maksimum riskiyle aynıdır. Bu önlemin yanı sıra yaz aylarındaki klima kullanımlarında genel anlamda alınması gereken önlemler vardır. Klima çalıştırılan ortama taze hava girişi olması adına belli aralıklarla ortam havalandırılmalıdır. Ayrıca klima çarpması yaşamamak adına çok sıcak ortamdan direkt olarak soğuk ortama geçilmemeli ve klimadan verilen hava üstümüze gelecek şekilde ayarlanmamalıdır. Son olarak klimaların yıllık bakım ve temizliklerinin dışında, özellikle sürekli çalıştığı zamanlarda, haftada bir genel temizliği yapılması önerilmektedir. Çok kişinin bulunduğu ortamlarda ise oda tipi hava temizleyiciler ile desteklemek faydalı olacaktır.