Kedi sahipleri klonlama istiyor

Kanser tedavisi ve klonlamada isimlerini tüm dünyaya duyuran Türk genetikçiler, başarıdan başarıya koşuyor. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü baş uzmanları Prof. Dr. Haydar Bağış ile Doç. Dr. Sezen Arat, başarılı çalışmalarını Milliyet’e anlattı.

Efe’ye kız kardeş geliyor
Türkiye’nin ilk klon buzağısı bir aylık Efe’ye kendi çocuğu gibi bakan ve onu devamlı gözetim altında tutan projenin yöneticisi Doç. Dr. Sezen Arat, “Eğer bir aksilik olmazsa aralık ayında Efe’nin onun gibi klonlanmış bir kız kardeşi olacak” dedi.
İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nin hayvan barınağında Türkiye’nin ilk klon koyunu olan Oyalı’ya arkadaş olan Efe, Uludağ Üniversitesi’nde 4 yaşındaki bir boz ırk boğadan doku parçası alınarak hücre geliştirilmesi ve İstanbul Üniversitesi’ndeki taşıyıcı anneye transfer edilmesiyle klonlanmış. Arat, “Dünyada ilk defa Anadolu yerli sığırlarından biri olan ‘boz’ ırkını klonlamış olduk” diye konuştu.
Anadolu’da yetişen küçük ve büyükbaş hayvanların ırklarını korumak amacıyla biri TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’nde (MAM) olmak üzere iki gen bankası oluşturduklarını belirten Arat, kendilerinin sığır, İstanbul Üniversitesi’nin ise koyun üzerinde çalıştığını söyleyerek, “İstanbul Üniversitesi 2007’de Oyalı ile Zarife adlı iki klon koyun doğurmuştu. Onlardan bir tanesi yani Oyalı yaşıyor. Aralık’ta 2 yaşını dolduracak. Zarife’yi ise koyunlarda görülen bir enfeksiyon nedeniyle kaybettiler” dedi.

‘İnsan da klonlayabiliriz’
Klonlamanın insana da rahatlıkla uygulanabileceğini, ancak şimdiye kadar klonlanmış bir insan olmadığını belirten Arat, şöyle konuştu:
“İnsanın klonlanmamasının birinci nedeni yasak olması. İkinci en büyük engelin ise materyal sıkıntısından kaynaklanacağını düşünüyorum. Bir insanın da herhangi bir yerinden küçücük bir parça aldığınız zaman milyonlarca hücre üretebiliyorsunuz. Ama hücreyi yumurta hücresinin içine koymanız lazım. Oysa insan yumurtasını çok miktarda elde edemiyorsunuz. Bir sürü insan bulup yumurtalarını istemeniz lazım ki, bu da mümkün değil. Çünkü bir günlük deneyde 250 tane yumurta hücresi kullanıyoruz. Bu sayıyı insandan bulmak pek mümkün değil.”

Kanser tedavisinde umut fare
Ekibiyle birlikte ilk olarak “Türk malı buzul ayısı” adı verilen, donmaya dirençli fare geliştirerek adını duyuran TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM) Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü Transgen ve Deney Hayvanları Laboratuvarı Sorumlusu, Adıyaman Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Haydar Bağış, son olarak transgenik farelerin sütlerinde hücrelerin kontrolsüz bölünmesini önleyen ve özellikle kanser tedavisinde kullanılan insana ait “interferon gamma” isimli bir protein üretmeyi başardı. “Dünyada ikinci, Türkiye’de ise ilk kez” başarıya ulaşılan bu çalışmayla, kanserin yanı sıra hepatit, viral enfeksiyonlar gibi çok sayıdaki hastalığın tedavisinde kullanılan bu proteinin, daha fazla ve daha ucuza üretilebilmesinin yolu açılmış oldu.

‘Hayvan sahipleri fanatik oluyor’
Sezen Arat, insanların, “Benim kopyam olsun” diye gelmediklerini, ama kedileri için geldiklerini belirterek, “Hayvan sahipleri daha fanatik oluyor. Telefon ediyorlar; ‘Kedim öldü buzdolabına koydum. Bunun hücresini alın’ diyenler oluyor. Böyle birisi kedisini getirdi. Hatta biz ondan hücre aldık ve gen bankasında saklıyoruz. Biz kedi klonlamayacağımızı söylüyoruz. Ama başka bir üniversite kedi üzerine çalışmak isterse diye elimizde materyal bulunduruyoruz. ABD’de bu bir sektör haline geldi. Parayla klonluyorlar. Bizim projemizde de bize özgü türler olan aralarında kangal köpeği de bulunan 4 tür köpek, Ankara kedisi, Ankara keçisi, Ankara tavşanı, Van kedisi vardı önceleri. Ama projeye sınır çizildiği için bu hayvanlar listeden çıkartıldı. Ancak biz yine de bu hayvanların genlerini bankaya koyduk” diye konuştu.

İSİM ANNESİ
Sezen Arat, Efe ismini annesinin koyduğunu anlattı: “Anneme, bunun boz bir ırk ve Batı Anadolu hayvanı olduğunu söylemiştim. Annem de o zaman, adının Efe olmasını istedi, ‘Batı Anadolu yiğidi olan efeler gibi güçlü kuvvetli olsun’ dedi.”