Çocuklarda kafa travmalarına dikkat!

Kafa travmaları gelişmiş ülkelerdeki çocukluk çağı ölüm ve sakatlıklarının en sık nedenidir. Kafa travmalı çocukların çoğu hafif yaralanmaya sahip, küçük yaş grubu erkek çocuklarıdır.

ÇOCUKLARDA KAFA TRAVMALARININ OLUŞ NEDENLERİ NELERDİR?

Kafa travmalarının nedenleri ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir. Gelişmiş ülkeler dediğimiz ABD ve Avrupa ülkelerinde en sık nedenler trafik kazaları, bisikletten düşme, balkondan düşme gibi nedenlerdir. Ülkemiz de ise coğrafi farklılıklar ile bu nedenler değişmektedir. Özellikle yaz aylarında Güneydoğu Anadolu bölgesinde basit düşmeler, damdan-çatıdan düşmeler, bisiklet kazaları, trafik kazaları başta gelmekle birlikte batı bölgelerine doğru geldikçe, trafik kazaları, bisiklet kazaları, spor yaralanmaları ön plana çıkmaktadır. Ancak tüm bunların dışında dikkat edilmesi gereken en önemli konu aile içerisinde fiziksel şiddete maruz kalan çocukların durumudur. Burada sağlık personelinin dikkatli olması ve konuyu göz ardı etmemesi gerekir.

KAFA TRAVMALARI SONRASI EN ÇOK HANGİ LEZYONLAR OLUŞUR?

Çocuklarda tüm yaşlar göz önüne alındığına hafif kafa travmaları orta ve ağır kafa travmalarına göre daha sık görülmektedir. Bu da bize çocukların kafa travmalarına daha çok dayanıklı olduğunu göstermektedir. Kafa travması sonrası çocuklarda hiçbir anormal beyin bulgusu görülmeyeceği gibi en sık sırasıyla kafa kemikleri kırıkları, kafa kemiklerinin çökme kırıkları (kemiklerde seviye farkı oluşması), epidural hematom (beyin kemikleri ile beyin zarı arası kanama), subdural hematom (beyin zarı ile beyin yüzeyi arası kanama), intraserebral hematom (beyin dokusu içi kanamalar) ve beyin ödemi görülebilir.

KAFA TRAVMASI SONRASI NASIL ŞİKAYETLER İLE KARŞILAŞILABİLİR?

Kafa travmaları çocuklarda hiçbir semptom vermeyeceği gibi, baş ağrısı, kusma, uyku halinin olması, mide bulantısı, nöbet geçirme, öncesinde hiçbir bulgusu olmayan bebeklerde uyku uyanıklık periyodunun bozulması, ani irkilmeler, irrite olmalar, kusma, nöbet (havale) ile kendini gösterebilir. Bu saydığım bulguların hepsi bir arada olmayabilir. Bir kaçı olabileceği gibi hiç biri de olmayabilir.

AİLELER NE YAPMALI?

Hafif kafa travmalarında, herhangi bir şikâyeti ve muayene bulgusu olmayan çocuklarda belirgin bir beyin hasarının ortaya çıkma ihtimali düşüktür. Yine kafa travması sonrası bir şikâyeti olan çocuklarda beyin cerrahisi müdahalesi gerektirecek yaralanma ihtimali de düşüktür. Önemli olan kafa travmasının oluş mekanizması ve şiddetidir. Aileler hep bu travmalar sonrası “Acaba çocuğuma bir şey olur mu?” ya da “BT (beyin tomografisi) çektirmek gerekir mi ve acaba çocuğum gereksiz radyasyon alır mı?” diye bir takım sorular sorabilir. O yüzden kafa travması geçirmiş herhangi bir bulgusu olmayan çocukları 4-6 saat hastane ortamında takip etmek, hastaneden çıkarken de aileye uyarıcı bulgular (kusma, uyuklama, irrite olma, nöbet vs) hakkında bilgi vermek, gece aralıklı olarak 2-4 saatte bir çocukları kontrol etmeleri gerektiği söylemek gerekir.

Tomografi her kafa travması geçirmiş çocuğa gerekli değildir. Bunun yerine hafif kafa travmalı çocuklarda direkt kafa röntgenleri çekilebilir ve kafa kemiklerinde oluşan basit kırıklar görülebilir. Eğer şiddetli bir kafa travması var ise; trafik kazası, yüksekten düşme, çocuk suiistimali, göz çevresinde şişlik, kafasında şişlik ya da vücudunun başka bir yerinde travma bulgusu; bulantı, kusma, baş ağrısı nöbet şikayeti olan, kulağından ve burnundan kan ya da sıvı gelen çocuklarda tomografi çekilebilir. Aileler çekilen tomografinin çocuğa vereceği radyasyon hasarından ziyade beyin cerrahisi müdahalesi gerektirecek durumların ayrımı için gerekli olduğunu bilmelidir. Aslında kafa travmaları basit ve tüm toplumu ilgilendiren tedbirlerle engellenebilir. Burada en başta ailelere sorumluluk düşmektedir.

• Balkon ve kapıların kilitlenmesi,
• Bisiklet kullanımında kask takılması,
• Ev içinde çocukların düşeceği ve kafalarını çarpacağı sivri objelerin uzaklaştırılması,
• Araç içinde seyahat ederken çocukların önde değil arkada çocuk koltuğunda ve emniyet kemeri takılı olarak seyahat etmeleri.

Bu tip basit önlemler kafa travmaları riskini en aza indirecek ve geleceğimiz olan çocuklarımızı hem koruyacak hem de sağlıklı bir birey olarak büyümelerini sağlayacaktır.

KALICI BİR HASARA YOL AÇAR MI?

Hafif kafa travmaları sonucu çocuklarda beynin gelişimi ile ilgili olarak kalıcı bir hasar/sekel kalmamaktadır. Oluşan basit kırıklar, kanamalar eğer hasta erken dönemde görülüp takip edilmiş ya da cerrahi müdahale yapılmışsa iyileşme sorunsuz bir şekilde olmaktadır. Ama bunu ciddi beyin hasarlanması ile giden kafa travmalarında söylemek zordur. Yine hafif kafa travması geçirmiş çocuklarda ileriki zamanlarda travmaya bağlı kistlerin olabileceği de aile tarafından bilinmelidir.

Beyin, Omurilik ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Şevki Gök