CEO’ların penceresi 2023'e açılıyor

Yeşil dönüşüm ve yeni teknolojik fırsatlar

ERKAN KAFADAR Borusan Grup CEO'su

2 022 yılında yaşanan savaş, enflasyon ve tedarik zinciri problemlerinin yarattığı koşulların ardından, 2023 yılında bazı Avrupa ülkelerinde ekonomik daralma beklentisine rağmen global anlamda daha ılımlı bir büyüme ve küresel olarak faiz artışlarının yavaşlamasını ya da son bulmasını öngörmekteyiz. Önümüzdeki yıl, yüksek enflasyon sonucu artan maliyetler, resesyon beklentileri, enerji güvenliği, tedarik zincirindeki değişim & lokalleşme gibi gelişmelerin, bu yılda olduğu gibi önemli risk unsurları olarak devam etmesini bekliyoruz. Küresel bazda ekonomik gerilemeyle birlikte, lojistik sektöründe navlun fiyatlarının gerilemesini bekliyoruz. Halihazırda fiyatlar zaten pandemi öncesi seviyelerine yaklaşmış durumda. İthalat ve ihracat işlerimizde maliyetlerimiz üzerinde pozitif etkisini bekliyoruz.

2023'te güçlü büyüme sürecek

2023 yılında güçlü büyümemizi sürdürürken, yetkinliklerimizi kullanabileceğimiz yakın/yan alanlarda da trend bazlı büyüme fırsatlarını değerlendirmek istiyoruz. Yeşil dönüşüm ve sürdürülebilirlik ise ana motivasyonumuz olacak. Kültürel dönüşüm çerçevesinde şekillendirdiğimiz iklim, insan ve inovasyon odağımız ile birlikte, hem mevcut faaliyetlerimizi en etkin ve uzun vadede sürdürülebilir hale getirmeyi hem de yeşil dönüşüm ve sürdürülebilirlik alanlarındaki yeni işler ve fırsatlar doğrultusunda büyümeyi planlıyoruz. Özellikle otomobil sektöründe elektrifikasyon ve enerji sektöründeki yeni teknolojiler yakın takibimizde. Burada hem gelecek sene hem de daha ilerisi için çok büyük fırsatlar görüyoruz. İklim odağımız doğrultusunda hedefimiz 2030’da karbon emisyonunu sıfırlamak. Bunun için 2023 yılında hem tasarruf projelerini hayata geçirirken hem de yenilenebilir enerjiye yatırımlar yapacağız. AB kapsamında en son yapılan “Sınırda Karbon Vergisi” düzenlemesi, çelik işimiz için hem risk hem de fırsat oluşturmakta. Bu doğrultuda üretim şirketlerimizin daha yeşil bir tedarik ve üretim sürecine sahip olması önemli hedeflerimizden biri olacak.

Startup çalışması

Boru işimizde de yenilenebilir enerji sektörüne tedarik ettiğimiz ürünlerin payını arttırmayı hedefliyoruz. Yenilenebilir enerji projeleri, hem iklim değişimi hem de enerji piyasasındaki dönüşümden ötürü finansman erişim açısından şu an avantajlı bir konumda. Bu alanda biz de hidrojen, Karbon Yakalama ve Depolama gibi teknolojilerdeki gelişimleri takip ediyoruz. Bunun dışında ABD’ye ihracatımızı kısıtlayan Section 232 ek vergi yasası halen yürürlükte. ABD; boru işlerimiz için büyümek istediğimiz önemli bir pazar olduğundan, yasanın olumsuz etkisini minimize etmek için ABD’deki üretimizi artırmayı hedefliyoruz. Sürdürülebilirlik stratejimiz içerisinde, bulunduğumuz sektörlerde uzun vadede değer yaratma ve rekabetçi yaklaşımı koruma hedefimiz doğrultusunda inovasyonu temel bir araç olarak görmekteyiz. İç kaynaklar ile yapılacak inovasyon çalışmalara ek olarak dış inovasyon ekosistemine de ağırlık vermeye başlamıştık. Önümüzdeki yıl yaratmaya çalıştığımız inovasyonu, dışarıda zaten var olan girişimler ve start-uplar ile beraber çalışarak da gerçekleştirmeye çalışacağız. İş dünyasında yaşanan değişim ve dönüşümün etkilerinin, özellikle dijitalleşme alanında 2023 yılında da devam etmesini bekliyoruz. Farklılaşan ihtiyaçlara göre tasarlanmış en iyi çalışan deneyimini yaşatma misyonu; değer yaratan, hayata anlam katan, mutlu ve gücünü çalışanlarından alan bir organizasyon yaratma ve yaşatma üzerine kurulu bir vizyona sahibiz. Yetenek yönetimi uygulamalarıyla her bir Borusanlının potansiyelini yüksek performansa dönüştürerek, mutlu, anlamlı ve özgün bir çalışma deneyimi yaşatmayı hedeflerken, yeni yetenekleri çekmeye de önem vereceğiz. Ayrıca, toplumsal cinsiyet eşitliğinin kurumsal ve bireysel düzeyde benimsenmesi ve içselleştirilmesi gerektiği inancıyla kurduğumuz Borusan Eşittir Platformu ile 2023 yılında eşitlik konusunda insan kaynakları politikalarından iletişime kadar geniş bir yelpazede somut sonuçlar elde etmeyi hedefliyoruz. Ayrıca planlarımız arasında daha önce de duyurduğumuz üzere, kurumsal girişim sermaye yapısı kurulmasına yönelik çalışmalar bulunmaktadır. Bugünkü portföyümüzün ölçeği çerçevesinde farklı bir risk/getiri profiline sahip ve gelecek trendlere uyumlu alanlarda yatırımlar yapmayı planlıyoruz. Gerçekleştireceğimiz bu yatırımlara dair ana odak alanlarını; Mobilite, Lojistik/Tedarik Zinciri, Enerji ve İklim Teknolojileri olarak belirlerken, değer yaratabilecek diğer endüstriyel alanlara ait girişimleri de yakından takip edeceğiz.

"2023'te trend bazlı büyüme fırsatlarını değerlendirmek istiyoruz. Yeşil dönüşüm ve sürdürülebilirlik ise ana motivasyonumuz olacak."

Türkiye'nin Teknoloji ve İnovasyon Üssü

AHMET SERDAR İBRAHİMCİOĞLU Bilişim Vadisi Genel Müdürü

B ilişim Vadisi, Milli Teknoloji Hamlesi vizyonu ile Mega - Teknoloji Koridoru kurmak için çalışmalarını sürdürüyor. Bu doğrultuda Vadimiz, Türkiye’nin savunma sanayinde kaydettiği başarının sivil teknolojilere aktarılmasında önemli bir rol oynuyor. Bu sebeple, 2023’ü değerlendirirken “2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi” belgesini bir yol haritası gibi elimize alabiliriz. Yol haritamızda işaretlenmiş hedefler, farklı odak noktaları olsa da canlı bir organizma gibi birbirlerini besliyor ve etkiliyorlar. Sanayi ve teknoloji alanlarını bütüncül şekilde değerlendirmek lazım. Her alt başlık birbirini tamamlar niteliktedir. Milli Teknoloji Hamlesi vizyonunun 2023 hedeflerinin altı temeli var. Harekete geçerken bu değerler merkeze alınıyor.

En büyük teknoloji geliştirme alanı

Bunlardan ilki, “kapsayıcı, bütünsel ve paydaş odaklı” yaklaşım. Nitelikli kurumlarla ve kişilerle yapılan iş birlikleri size bu denli hızlı dönüşümün yaşandığı bir çağda, kritik noktaları kaçırmadan kapsayıcı olabilme imkânı veriyor. Biz de kendimizi ekosistem kurucu ve geliştirici olarak tanımlarken; deneyimsel bilgi ve insan kıymetinin hızlı ve verimli şekilde taşınmasının sorumluluğunu üstleniyoruz. İkinci olarak, “veriye dayalı, etki odaklı ve hesap verilebilir hedefler” oluşturma yaklaşımına dikkat ediyoruz. Üçüncü sırada, “Dünyayı yakından izleyen ve öncü atılımlara yön veren stratejiler” geliştirmek yer alıyor. Teknoloji literatüründe 2023 yılında ön plana çıkan teknolojiler; yapay zekânın No-code AI ile organizasyonlarda yaygınlığının artması, metaverse’ün gündelik hayata entegrasyonu, blok-zincir vasıtasıyla merkeziyetsiz ürün ve hizmetlerin artışı, teslimat ve lojistik alanlarında otonom sistemlerin ön plana çıkması ve son olarak da yeşil ve sürdürülebilir teknolojilerin öncülenmesi var. Faaliyete başladığımız günden itibaren biz de mobilite, bağlantı teknolojileri, siber güvenlik, tasarım teknolojileri, akıllı şehirler ve oyun teknolojileri kategorilerinde ekosistemi güçlendirecek çalışmalar yürütüyoruz. 2023 Strateji Belgesi’nin dördüncü maddesinde “Çevik, değişim odaklı ve yeniliklere uyarlanabilir politikalar” üretme hedefi var. Merkez kampüsümüz olan Bilişim Vadisi Kocaeli’nin faaliyete başlama tarihi 2019. Ardından 2021 yılında Türkiye’nin en büyük teknoloji geliştirme alanı oldu. Hemen bir sene sonra, Bilişim Vadisi İstanbul faaliyete başladı ve Bilişim Vadisi İzmir’in temelleri atıldı. Tam dolu bir kapasiteyle girişimcilere büyük bir fiziksel sermaye sağlıyoruz. Teknolojinin doğasında araştırma ve geliştirme var. Vadimiz de insanların rasyonel ve vizyonlu hareketleri neticesinde Moore yasası gibi üstel olarak etki gücünü artırıyor diyebiliriz. Beşinci sırada, “beşerî sermayenin gelişimini önceliklendiren politikalar” yer alıyor. Katma değeri yüksek ürünlerin ortaya çıkmasını sağlayan etmen özgün çözümler sunabilen insanlardır. Bu insanlara alan açmak ve imkân vermek zaten Vadimizin temel misyonu. Buna ek olarak; insan kıymetinin yetiştirilmesi, gelecek adına en önemli yatırım. Milli Teknoloji Hamlesinin temelinde “bağımsızlık ve küresel rekâbet” yatıyor. Vadimiz; Togg, AirCar, KİM (Kuluçka İşletme Merkezi), Tasarım Kümelenme Merkezi ve DIGIAGE gibi markalar aracılığıyla sivil teknolojiler kapsamında ekosistem geliştirmeye önemli katkılar sağlıyor. Yine 42 Yazılım Okulları “akran öğrenmesi” modeli ve oyunlaştırılmış öğrenim altyapısı ile öğrencilerin yazılım öğrenmesine destek oluyor.

Yerli ve milli mobilite

Özellikle Togg’un gerçekleştirdiği ilerlemeler bizi 2023 adına heyecanlandıran bir başka unsur. Togg, Milli Teknoloji Hamlesi’nin millilik, yerlilik ve özgünlük kavramlarına uygun olarak üretilmesinin yanı sıra, mobilite ekosisteminde de dönüştürücü bir rol oynuyor. Mobilitenin altında; dijital coğrafi sistemler, 3D yazıcı, 5G haberleşme teknolojileri, malzeme teknolojileri, enerji teknolojileri gibi birçok sivil teknoloji alanının gelişmesine katkı sağlayarak Milli Teknolojisi Hamlesi’nin sivil teknolojiler vizyonunun başarısının göstergelerinden biridir. Son olarak 2023 Sanayi Strateji belgesinde özellikle üzerinde durulan bir diğer husus da; teknoloji tabanlı girişimciliğin geliştirilmesinde finansmana erişim. Hem tohum aşamasındaki hem de erken aşama girişimlere yatırım yapan Bilişim Vadisi Girişim Sermayesi Yatırım Fonu ve 4. Girişim Sermayesi Yatırım Fonu olmak üzere iki ayrı fon kurduk. Fonlarımız mobilite, bağlantı teknolojileri, siber güvenlik, derin teknoloji gibi sivil teknoloji tabanlı projesi olan girişimleri destekleyecek

“Bilişim Vadisi, Türkiye’nin savunma sanayinde kaydettiği başarının sivil teknolojilere aktarılmasında önemli bir rol oynuyor.”

'2023 nakdin daha da değerli olacağı yıl'

ÜMİT NURİ YILDIZ Alarko Holding CEO’su

2023 yılında dünya ülkeleri Türkiye’de olduğu gibi enflasyonist bir süreçten geçerken merkez bankalarının sıkı politik uygulamaları neticesinde resesyon riski ile karşı karşıya kalmaya devam edecek. Enflasyon ve politika faizlerinde 2023 yılında muhtemelen zirve görülecek. Sermaye kullanma maliyeti bütün kurumsal şirketler için yüksek kalmaya devam ederken sermaye yatırımlarının en azından bir 6-9 aylık periyotta daha sınırlı olacağını öngörüyoruz. Enflasyonun kontrollü bir şekilde azalacağına yönelik beklentilerimizi korurken, yine ihracat potansiyelinin pazar yönünden çeşitlendirilerek devam edeceğini düşünüyoruz. 2023 yılında Alarko Topluluğu olarak sürdürülebilir büyüme, nakit yönetimi ve yeni yatırım alanlarına öncelik vereceğiz. Portföyümüzü büyüme dinamiklerini göz önünde bulundurarak değişen koşullara hızlı tepki vermeyi sağlayacak şekilde konumlandıracağız. Yılların getirdiği birikim ile icra kabiliyetimizi her koşulda geliştirmeye devam ediyoruz ve 2023 yılında işlerimizi büyütürken istihdam ağımızı da ihtiyaçlara paralel geliştirmeyi sürdüreceğiz. İşimizi geliştirmek için sektörlerimize düzenli yatırım yapacağız ve bu kapsamda; Topluluğumuza her anlamda değer katacak olan yaklaşık 3-4 milyar TL’lik yatırımı her yıl gerçekleştirmeyi hedefliyoruz. Sürdürülebilir büyüme hedefimizi gerçekleştirmek için de çalışmaya devam edeceğiz.

Enerjinin önemi artacak

Alarko Topluluğu’nun her zaman önem verdiği nakit yönetimi bu yıl da bütün planlamamızın yapı taşı olacak. Bu anlamda işletme sermayesi ihtiyacını göz önünde bulundurarak yıllık planlarımızı farklı senaryolara göre ihtiyatlı bir şekilde kurguladık. Bu kurguyu gerçekleştirirken yıllar itibarıyla düşürmeyi başardığımız borçlarımız neticesinde mevcut iş kollarımızın organik veya inorganik olarak büyümelerini desteklemeyi sürdüreceğiz. 2023 yılının nakdin daha da değerli olacağı bir yıl olacağını öngörüyoruz. 2022 yılında borçlarımızın büyük bir kısmını ödemiş olmanın rahatlığıyla, yeni finansman arayışımız olmayacak, mevcut kaynaklarımızı efektif kullanmayı planlıyoruz. Bu yıl şirketlerimizin büyümesine ilişkin daha büyük çarpan beklentisi hedeflerken, inorganik büyüme fırsatlarını değerlendirirken de aynı beklenti içinde olacağız. Topluluk olarak odağımızı, sadece bugünü yönetmenin ötesinde geleceği kurgulama yönünde genişlettik. Bu anlamda faaliyet gösterdiğimiz her alanda katma değerli işler ve hizmetler üretmeye devam ederken yeni kazanımlar için fırsatları da ihtiyatlı bir şekilde değerlendireceğiz. Faaliyet gösterdiğimiz alanlardan enerji sektörünün öneminin 2023 yılı ve devamında da artarak devam edecek. Konjonktürel belirsizliğin anlık değişimler gösterdiği enerji piyasalarında, verimli üretim kapasitemiz ile enerji piyasasının takip edilen üreticisi olmaya devam ederken, yüksek müşteri memnuniyeti ile enerji dağıtım ve perakende iş kolumuzla da Türkiye’de değer yaratmayı sürdüreceğiz.

Yeni yatırım alanları

Faaliyet gösterdiğimiz diğer bir alan olan turizm sektöründeki Hillside markamızı genişleterek daha fazla ziyaretçi ile buluşturmak amacıyla yeni otel alımları da gerçekleştirmek istiyoruz. Turizmde bölgemize artan talebin sonucu olarak Hillside’ın daimi ziyaretçilerinde de artış kaydedeceğimize inanıyoruz. Bütün planlarımızı büyümeye odaklı yaparken, Topluluk gelirinin en az yüzde 30-35 büyüme kaydetmesini hedefliyoruz. Önümüzdeki dönemin bir diğer odağı yatırımlar olacak. 2023 yılında tahmini bütçeye göre yaklaşık 4 milyar TL’ye yakın yatırım yapmayı planlıyoruz. Yatırımın büyük kısmını elektrik dağıtım ve perakende iş kolunda gerçekleştirmeyi hedefliyoruz. Yatırımlarımızı genişleteceğimiz diğer alan ise turizm olacak. Orta vadede ise Alarko Holding olarak yatay bir yapılanmayla uluslararası alanda büyümeyi hedefliyor ve şirket değerini 2030 yılında 3 milyar dolara çıkarmayı amaçlıyoruz. Bu çerçevede 2023 - 2025 döneminde en az iki satın alım gerçekleştirerek şu anda faaliyet göstermediğimiz yeni iş kollarında toplamda 250 milyon dolarlık yatırım yapmayı planlıyoruz. Yeni yatırımlarımız için belirlediğimiz öncelikli alanları ise; Bilgi Teknolojileri (Yazılım & Hizmet), Tarım, Gıda & Gıda İşleme, Biyoteknoloji, E-Ticaret & Perakende, Finansal Teknoloji ve Kimya Sanayi sektörleri olarak sıralayabiliriz.

“2023 yılının nakdin daha da değerli olacağı bir yıl olacağını öngörüyoruz. 2023 yılında tahmini bütçeye göre yaklaşık 4 milyar TL’ye yakın yatırım yapmayı planlıyoruz.”

Temkinli ama heyecanlı

BÜLENT SABUNCU Koton CEO

2 020 Mart ayından itibaren ülke olarak gündemimize giren pandemi sonrası, daha önce hiç tecrübe etmediğimiz bir dönemden geçtik. Bugün hâlâ Kovid’in hayatımızdan tam olarak çıktığını söylemek maalesef mümkün değil. Günlük hayatımız normale dönmüş olsa da özellikle Çin’den gelen haberler, dünyada virüsle ilgili sürecin sona ermediğini ortaya koyuyor. Öte yandan pandeminin şirketler ve tüketiciler üzerindeki etkileri gün geçtikçe daha da belirgin hale geliyor. İnsan, toplum ve çevre sağlığıyla ilgili endişeler, satın alma ve tedarik zincirindeki kırılmalar, dünya genelinde görülmemiş enflasyon seviyesi tüketicilerin dünya görüşlerinde ve alışkanlıklarında değişimler meydana getirirken, şirketlerin kaynak yönetimi ve dağılımında da ciddi dönüşümleri tetikledi. Türkiye özelinde ise, bilhassa 2021 yılının son çeyreği ile başlayan enflasyondaki yukarı yönlü tırmanış ve kurlardaki dalgalanma genel ekonomik beklentilerle ilgili ciddi endişelere sebep olmaktaydı. 2022 boyunca yüksek enflasyon ve yüksek talep kurumlara iyi gelir elde etme şansı sundu ve birçok kurum bu şansı doğru bir şekilde kullandı. 2022 yılında dünya ülkelerinin büyük bir çoğunluğunda büyüme ile ilgili sorunlar yaşanırken, Türkiye olarak yılı büyümeyle kapatacak olmamız önemli bir başarı olarak kabul edilebilir. Yeni yıla girmeye hazırlandığımız bugünlerde ise baz etkisiyle azalmaya başlayan enflasyon ile talepte görülen düşüş 2023’e dair temel endişe odakları. Bizim gibi global kimliği olan şirketler için bir diğer endişe kaynağı ise yanı başımızda devam eden Rusya - Ukrayna savaşı. Bütün bunlara 2023’te ülkemizde yapılacak olan seçimin doğal atmosferinden kaynaklı belirsizlikleri de eklemek gerekiyor. Tüm bu etkenler, bizlere 2023’ün ilk yarısında daha temkinli bir süreç yönetimini işaret ederken ikinci yarı için ise bekle - gör politikasının uygulanmasını gerekli kılıyor.

Gider yönetimi ve nakit

Zorlu geçen iki yılın ardından 2022’de ekonomimizde kaydedilen büyümeye karşılık, 2023 yılı büyüme beklentilerinin çok daha temkinli olduğu da bir gerçek. 2023’te yüksek enflasyon nedeniyle giderlerde artış olacağını, yatırımcıların daha temkinli davranarak yatırımlarını sınırlandıracaklarını, firmaların ise genel olarak 2022’ye göre daha fazla zorlanacaklarını öngörmekteyim. Yüzde 55’lik artışla bir önceki yıla göre yüzde 200’ün üzerinde artış yakalayan asgari ücret, 2023’te ücret yönetimi ve maliyet yönetiminde belirleyici bir gösterge olacak. İşçilik maliyetlerindeki bu artışın ürün fiyatlarına kısmen yansıması bile, enflasyonun 2023’te firmaların ajandasından çıkmayacağını gösteren yeterli bir işaret. Asgari ücretteki artışın üretimde yurtdışı rekabet ve istihdam üzerinde yaratacağı etkileri yılın ilk yarısında göreceğimizi söyleyebilirim. Üretimdeki rekabetçi yapının kaybedilmemesi önümüzdeki önemli mücadele alanlarının başında gelmekte. Avrupa’da yaşanan resesyonun büyüklüğü ve süresi de bizim için belirleyici olacaktır. Belki de 2023 yılı, iş dünyası olarak daha önceki dönemlerde bilhassa 2022’de kazandıklarımızın bir kısmını vermek durumunda kalacağımız bir yıl olabilir. Burada önemli diğer konular ise gider yönetimi ve nakit akışı. 2023 yılını gider yönetiminde başarılı olan şirketler daha rahat geçirecekler. Ayrıca faaliyetlerini nakit akışı ile destekleyen şirketler de büyüme şansını elde edeceklerdir. Bir diğer önemli konu ise sürdürülebilirlik. 2023’te de sürdürülebilirliğin bir trend ya da tercih değil, şirketlerin varlığı için zorunlu bir ana çerçeve olduğu daha fazla hissedilecek.

100.yıl ve 35. yaş kutlaması

Koton olarak 2023 yılına yoğun bir gündemle giriyoruz. Her şeyden önce 2023, Koton için çifte heyecan taşıdığımız bir yıl. Markamızın 35. yaşı ile Cumhuriyetimizin 100. yıl heyecanını aynı anda yaşayacağız. Koton olarak 2023’te yurtdışı büyümeye odaklanacağız. Bugün itibarıyla 28 ülkede 446 mağazamız var. Önümüzdeki yıl ülke sayısını 36’ya, yurtdışı mağaza sayımızı da 250’nin üzerine çıkarmayı, Türkiye ve yurtdışı mağaza sayımızı eşitlemeyi hedefliyoruz. Dijital dönüşüm adımlarımızın yanı sıra mağazalarımızda ve online kanallarda müşterimize en iyi hizmeti vermek için operasyonel ve teknolojik yatırımlar yapıyoruz. Online yatırımlarımızın kaldıraç etkisiyle 2024’te bu kanalın toplam ciromuzdaki payının yüzde 20’lere ulaşmasını bekliyoruz. 2023 yılında en önemli odak alanlarımızdan biri de Yaşama Saygı mottosuyla tanımladığımız hem bize hem sektörümüze değer katan sürdürülebilirlik çalışmalarımız olacak. Koton olarak, sürdürülebilir pamuk üretiminde dünyanın en önemli organizasyonlarından biri olan Better Cotton’a Türkiye’den üye olan ilk markayız.

“Tüm etkenler 2023’ün ilk yarısında daha temkinli bir süreç yönetimini işaret ederken ikinci yarı için ise bekle - gör politikasını gerekli kılıyor. 2023’te markamızın 35. yaşı ile Cumhuriyetimizin 100. yıl heyecanını aynı anda yaşayacağız.”